Бүх зүйл гэрээс эхэлнэ

Цахиурын хөндийн найз танилуудаар, за ер нь америк айлууд, хамтран ажиллагч нарынхаар зочлоход, хамтдаа энд тэнд гэр бүлээр цуглахад хамгийн түрүүнд анзаарагддаг зүйл бол аав нар хүүхдийнхээ амьдралд ямар их ойрхныг мэдэрдэг. Манай Колумбиа хот явган алхах, зөөлөн шогших олон парктайгаар тун алдартай бөгөөд аль ч паркад хүүхдээ дагуулсан, хүүхдийн тэрэг түрсэн, дүүжин даажин дээр суугаа хүүхдээ түлхсэн аавуудтай тааралдана. Дэлгүүрт хүнс цуглуулахад, сургуулийн хэрэгслийн тасагт, сургууль дээр хүүхдийн хичээлийн хэрэгсэл өгөх авах үед мөн ижил – эрчүүд элбэг. Сайн таних, үргэлж завгүй байдгийг нь сайтар мэдэх эрс энд тааралдан мэндлэх зуураа ажил хэргийн уулзалтын цагаа тодруулан товч хөөрөлдөж зогсохтой олонтаа таарчээ. Цахиурын хөндийд цөөн зочлохдоо ялангуяа Стэнфордын их сургуулийн эргэн тойрон 15 км-ын дотор энэ явдал бүр элбэг болохыг анзаарсан.

2000 оноос нэрт хуулийн фирмийн партнэр болсон Род Стрийкландийн тухайн уншиж байв. Тэрбээр өөрийн хүүхдүүд явдаг Бовман интернэшнл сургуулийн удирдах зөвлөлийн дарга бөгөөд сургуулийн бэйсбол, сагс болон хөлбөмбөгийн багийн дасгалжуулагч хийдэг. “Хүүхдүүдийнхээ эргэн тойронд байгаадаа жаргалтай, сэтгэл хангалуун. Гэхдээ хүүхдүүд эртхэн төрсөн буюу би 35 биш 25тай байсан бол өнөөгийн мэт боломж үүсэж чадахгүй” хэмээн Род хэлээд “Миний ажил үнэхээр их, цаг зав бага гэхдээ өнөө цагийн технологийн хөгжил их боломжийг бий болгож заавал оффис дээр тогтмол суух шаардлагагүй гэхдээ миний ажил хэзээ ч тасалдахгүй үргэлжилдэг” хэлжээ. Бямба гариг бүр хүүхдүүдтэйгээ өглөөний цай уугаад өдрийн үлдсэн хугацааг хамтдаа гэрээс гадуур ямар нэг ажиллагаанд оролцдогоо заншил болгожээ. Мөн Лассэний галт уулын цэцэрлэгт хүү охины хамтаар зөвхөн гурвуулаа жил бүр аялал хийж заншжээ. “Ажлынхаа хуульч, хамтрагчид болон вэнчур капиталист танил нөхдүүдтэйгээ харьцуулахад би жирийн нэгэн. Бид бүгдээрээ хүүхдүүдтэйгээ их ойрхон. Бид бүгдээрээ хүүхдүүдийнхээ ямар нэг багийг дасгалжуулдаг” гэж Род хэлжээ.

Үүнтэй тун төстэй жишээг манай эндээс олох тун амархан. Миний дарга Жон Гэрки өглөө эрт долоод оффист ирээд орой тав гучид гарч гэрээдээ цаг орчим давхих замдаа утсаараа үргэлжлүүлэн хуралдсаар харих бол түүний ажлын жирийн нэг өдөр. Хэдийгээр ийн завгүй нэгэн ч хоёр хүүгийнхээ хөлбөмбөгийн хоёр багийг дасгалжуулан хот муж дамжин өрсөлдөх энүүхэнд. Бямба ням гаригт багийнхаа багачуудыг дасгалжуулан гадаа өнжинө. Мань хүний хөгжөөнтэйгөөр дуртай хэлэх “Бүхэл бүтэн 90 минут талбайд гүйж тоглох хүүхдүүдэд хангалттай дасгал хийлгэж формд байлгах дээр нь багийн уур амьсгал бүрдүүлж бүгд хамтдаа нэг цул болж тоглох сэтгэхүй бүрдүүлэх гэдэг миний өөрийн хамгийн том сорилт, хичээл. Хүүхдүүд бидний алхам бүрийг дагаад зогсохгүй хянадаг.” өгүүлбэрүүд ихийг бодуулдаг.

Цахиурын хөндийн, ер нь АНУ-н тэргүүлэгч хот бүс нутгийн хүүхдүүд өөрсдийн эцэг эхийг харж, дагаж суралцахаас гадна найз нөхдүүдийнхээ эцэг эх юу хийж буйгаас шууд суралцаж байдаг. Вэнчур капиталист Сию Сигал хүүгийнхээ сургуулийн сурагчдын зөвлөх үйл ажиллагаанд сайн дурын ажил хийхдээ олон зүйл ажиглажээ. “Манай хүүгийн ахлах сургуулийн жуниор (төгсөхийн өмнөх ангийнхан) хүүхэд бүр вэнчур капиталист гэж хэн болохыг сайн мэдэж байв. Энтрэпренюршип энд маш гүн шингэсэн орчин бий болжээ. Хүн бүр үүний тухай ярьж байна. Хэрэв чи энд оролцохгүй бол тэгээд хаалганы гадна үлдлээ гэсэн үг” хэмээн Сию бүсгүй Нью Йорк Таймс сонинд өгүүлжээ.

Энэ мэт олон боломжууд хүүхдийн зөвхөн старт ап сэтгэхүйг хөгжүүлээд зогсохгүй боловсролын үндсэн суурь философийг инновацлах буюу цоо шинэчлэх түүнчлэн бодит амьдралаас урган гарч хорин нэгдүгээр зууны эдийн засгийг бэлтгэх практик болжээ. Энэ бүгд Стэнфордын их сургуулийн хотхонд байрлах Бинг нөрсэри эсвэл Мизурийн их сургуулийн дэргэдэх Чайлд дэвэлопмэнт лаб гэх мэт цэцэрлэгт хүүхэд очихоос өмнө эхэлчихдэг байна.

(үргэлжлэл бий)

Вандан

~ АНУ-д өсөж, бойжсоноор бий болдог өрсөлдөх чадварын давуу тал

Өнөөдрийн үдээс хойш наддаа энэ жилийн хамгийн сүүлчийн амралтын өдөр. Америкт тухайн компанийн хүний нөөцийн бодлого, тухайн хүний ажилласан жилээс хамааран жилийн амралтын өдрийн тоо тогтоогдоно. Амралтаа өдрөөр бүр цагаар авч болдог. Ингээд энэ жилийн сүүлчийн хагас өдрийн амралтыг өөртөө, тодруулвал блогтоо зарцуулахаар суусан хэдийч хамрын ханиадтай дайтах явдал үүссэнээр хуучин бичсэн зүйлсээс ухан зарим зүйл блогдохоор шийдэв.

***

Нэг мэдэхнээ Америк оронд цөөнгүй жилийг үдэж, үзсэн харсан, сурсан туршлагажсан болгоноосоо хэнтэй ч хуваалцан зөвлөлдөөд байх хэмжээнд хүрчээ хэмээн хөөрч хэдэн зүйл хэлхэхээр ийн суув. Энэ удаа голлон ирээдүйг хэрхэн өсгөж бойжуулж, тэдний өмнө ямар боломж бий болгож, ялангуяа үеийнхнээ хөгжилд тэргүүлэн манлайлагчдыг өсвөр наснаас хэрхэн бэлтгэж буй талаар өгүүлье.

Монголоос зочилж буй Ц.Эрдэнэчимэг хэдэн жилийн өмнө хоёр цаг гаран давхин байж нэгнээрээ хэсдэг, гэр бүлээрээ нөхөрлөн ханьсаж байсан сайхан дурсамжаасаа хуваалцан суугаад “Чи ерөөсөө одоо ном бич, үзсэн харсан сурсан мэдсэнээ нэг эргэж хар, нэгтгэ, дүгнэ. Энэ олон жилд цугларсан мэдлэг, туршлагаа бусадтай хуваалцаж бодит амьдралын үнэн байдлыг нутаг нэгтнүүддээ өгүүлэх хэрэгтэй. Тэгээд цаашаа ахиад сурна, мэднэ, үзнэ, харна” хэмээн хэлсэн явдал сүрхий ташуур болов. Мөн хамт ажилладаг Н.Баасандорж хагас жилийн өмнө цугтаа алхангаа “хүүхэд өсгөж буй амьдралынхаа туршлагаар жишээлж баяжуулаад Америк боловсролын системийн талаар ном эсвэл блог бичвэл олон хүнд тус болно доо” гэж хэлсэн нь их урам оруулав.

Мэдээллийн технологийн мэргэжлийн хүний хувьд тэр чигийн зүйлсийг би илүүтэй анзаардаг болов уу. Манай салбарын тэргүүлэгч хэсгийн дийлэнхийг яах аргагүй Цахиурын хөндийнхэн эзэлдэг. Тэнд миний мэргэжил нэгт монголчууд ч элбэгшиж буй, гэхдээ хараахан энэхүү дор өгүүлэхийг минь тэд бичиж бусдад хүргээгүй байх шиг. Мөн нутагт буй мэргэжил нэгтнүүд тийш хошууран зочлох элбэг болжээ. Тэгэхлээр алдарт Цахиурын хөндийн нөхцөл байдлыг түлхүү жишээлбэл сонирхолтой бөгөөд ойлгомжтой болов уу.

Гэхдээ энд хэдэн зүйлийг онцлон дурдах хэрэгтэй. Юуны өмнө бибээр Цахиурын хөндийд түр хугацаагаар алба амины ажлаар зочилж, ойр зуурын сургалт мэтэд хамрагдсан нэгэн бөгөөд яг тэнд удаан хугацаагаар оршин сууж, амьдарч ажиллаагүйгээ дурдах нь зүйтэй. Хэдийгээр биеэ энд санаа тэнд мэт санагдах төдий ч цаг хугацаа, орон зайнаас тун бага хамааралтай ажиллах орчиндоо дасан зохицоод цагийн зөрүү, газрын холыг алгасан нөхцөл байдлыг сайтар ухааран шүүж харсан бөлгөө. Мөн тэндэх орчин оршин суугаа орон нутагтай ижил төстэй зүйл энд арвин элбэг нь нөлөөлсөн бөгөөд эндэх орчноо харьцуулан, зэрэгцүүлэн дор өгүүлэхийг хичээнэ. Заримдаа мэдээж төрж өсөн, хүн болж бойжсон эх оронтойгоо ч зүйрлэх биз ээ.


Өрсөлдөх чадварын давуу тал

Өрсөлдөх чадварын талаар АНУ-н орчин хүүхдэд юу өгдөг вэ? Энэ асуулт санаанд удаан явсан. Хариулт хайн онлайн болон биеэр уулзаж лавласан, ярилцаж хөөрөлдсөн, түүнчлэн хэлсэн бичсэнийг уншиж танилцсан хойшид өгүүлэх залууст өнөө цагийн өндөр хөгжлийн технологи, энтрэпренюршип болон вэнч хөрөнгө оруулалт, дэлхийг өөрчлөх инновацийн амтыг зөвхөн их эрт мэдүүлээд зогсохгүй ижил төстэй өөр нэг зүйл ажиглагдав. Хөгжингүй зах зээлд ажил бүтээлийн амжилт гаргах, өндөр ашиг орлого олох, хамгийн хэрэгцээт бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг төрүүлэх мэргэжлийг эзэмшиж улмаар бүтээмж сайтай ажиллаж хөдөлмөрлөх боломжийг бий болгон, мундаг хурдны зам тавьсан хүмүүсийн хамгийн ойрын үлгэр жишээ тэдний эцэг эх, ах эгч нь байжээ.

Стэнфордын их сургуулийн оюутан, залуу энтрэпренюр Аншир Самарын “Ар талын хаалга чинь Эппл болон Гүүгл зэрэг компаниуд гэхээр хамгийн шилдгээр хийж бүтээх хүсэл тэмүүллийг бий болгох халдварт байгаль, орчин бий болдог” хэмээн өгүүлсэнтэй санал бүрэн нийлж байна. Технологийн компанийн бүтээгдэхүүн хөгжүүлэгч Шэнон Хэнгкок “Өөрийн чинь эргэн тойрны юм бүхэн хамгийн шилдэг байхаар өөрт чинь үнэхээр өндөр шаардлага тавигдана” гэсэн нь найз нөхдөдөө тоглоом болгон миний хэлэх дуртай “Хүссэн ч эс хүссэн ч бөөрнөөсөө ягаарна” өгүүлбэртэй утга ижил биз ээ.

Үүнээс илүү гүнзгий факторууд бас анзаарагдсан. Сүрхий анзаарвал, АНУ-д ялангуяа Цахиурын хөндийд эцэг эх болон хүүхдүүдийн хооронд маш сүрхий холбоо хүүхдийн хар багаас бий болж байна. Ялангуяа аав нарын оролцоо их өндөр. Тэд хүүхдүүдийнхээ хичээлээс гадуурх олон үйл ажиллагааг дасгалжуулахаас эхлээд бүр яг дэргэдээ жишээ болгон дагалдуулж гараас гарт сурган бойжуулах нь элбэг.

Манай монголчуудын дунд элбэг дүгнэлт бол америкчууд маш их биеэ даасан, өөрсдөө хүмүүждэг, гэр оронтойгоо холбоо хэлхээ бага, гэр бүл салалт өндрөөс аав ээжийгээ бараг хүндэлдэггүй гэх мэт ойлголт. Гэтэл яг амьдрал дунд нь орохоор байдал харин эсрэгээрээ гэр бүлийн ялангуяа аав хүний үүрэг роль маш өндөр бөгөөд чухал. Хөлбөмбөгийн талбай, усан бассейн, балетын сургалт, сагсны заал зэргээр зогсохгүй шинжлэх ухааны зуслан, математикийн өдрийн зуслан, технологийн олимпиад тэр бүгдэд аавууд хүүхдийн хамт мөн хоорондоо элдвийг ялангуяа шинэ технологи, бизнесийн талаар ярьж суух.

Хүүхдийн сургуулийн оролцоонд мөн эцэг эхийн үүрэг маш өндөр. Сургуулийн хамгийн чухал газар бол эцэг эхийн зөвлөл. Хамаг чухал шийдвэр тэндээс гаралтай, үүсэлтэй. Жишээ нь, улсын сургуулийн захирлыг хэдийгээр орон нутгийн боловсролын хэлтэс томилдог ч эцэг эхийн зөвлөл эсэргүүцсэн хэн боловч захирал болно оо гэж ёстой үгүй. Хувийн сургуулийн хувьд захирал томилох болон бусад чухал асуудлаар сургуулийн удирдах зөвлөлийнхөн эцэг эхийн зөвлөлийн өмнө бөгтгөнөөстэй.

Мөн хүүхдийг хар багаас нь бойжуулах онцгой сургалттай цэцэрлэг, сургууль элбэг. Цахиурын хөндийгөөр жишээлбэл, Стэнфордын их сургуулийн кампуст байдаг Бинг нөрсөри скүүл дизайн сэтгэхүйн өсвөр насны хөтөлбөрөөр онцгой бол хувийн Нүэвэ болон Харкэр скүүл зэрэг нь дизайн, шинжлэх ухаан, технологид төвлөрснөөрөө хамгийн алдартай. Манай Колумбиа хотод гэхэд Мизурийн их сургуулийн кампуст байрлах тус сургуулийн боловсролын их сургуулийн лаборатори цэцэрлэг болох Чайлд дэвэлопмэнт лаб сургалтын арга барил, элдэв хөтөлбөрүүд мөн өсөж бойжсон хүүхдүүдийн өрсөлдөх чадвараар өмнөх гуравтай дүйж очно.

(үргэлжлэл бий)