Стивийн тухай 2002 онд

Өнгөрсөн долоо хоногт Стивийг бурхны оронд холоо аялснаас хэдэн цагийн дараа уйтгарт мэдээг дуулж, бяцхан дурсгал маягийн бичлэг блогдое хэмээн санаж тээр жил англи хэлний анхан шатны сургалтын ярианы хичээлд мань хүний талаар бэлтгэж байснаа сиди архиваас хайж олохоор санасан боловч хэд хоночхож ... алдаа гэж хачин ихтэй нэг файл сая оллоо, тэр үед англи хэл сурч эхэлж буй миний бичлэг тул алдаа нь ойлгомжтой, гэхдээ өдгөө хүн бүрийн бахархал болсон энэ хүн хаа тэр цагт iPhone сураг үгүй байхад жирийн монгол залууд ийн бодогдож хүндэтгэгдэж байж … ярианы хичээлдээ бэлтгэж тараасан цаасаа тэр чигээр нь блогдон Стивийг дурсав. Арай томоохон барьцтай тусыг Цахим өртөөнийхөн ярилцаж, судалж буй бөлгөө, удахгүй нийтэд тодорхой болох биз ээ.

---

Steve Jobs

Jag Erkhembayar’s
first speech on ESOL -- 103

Sep 12, 2002

“Steve Jobs sees the personal computer as his tool for changing the world” wrote Robert X. Cringely in his book “Accidental Empires”

Many years ago, when you guys were kids or some of us were not born, and I was a kid, something changed in the computer world. Computers were so huge and so expensive. Electronic engineers developed very large scale integration technology and small silicon chips. It allowed a computer to get smaller, chipper, and to become more and more common for business and the home.

Steve Jobs with his friend Wozniak designed the Apple I computer in his bedroom and they built in his garage. He showed the computer to a local electronic seller and the seller ordered 25 computers. The first Apple I’s price was $666. Jobs sold his Volkswagon microbus, Wozniak sold his Hewlett-Packard calculator and they raised $1300 to start the new company -- Apple.

Jobs and Wozniak developed the Apple II computer in 1977. The Apple II did not have a screen. People used their own TV set as a monitor. It was not powerful like the today’s PC, but it was the first mass-marketed PC. Steve Jobs and Apple made a revolution in the computer history.

In the start of the movie “A Bug’s Life,” the main hero -- an ant named Flik cries: “I am never gonna make a difference” after crashing his new idea. In the middle of the movie he says: “I just wanted do make a difference.” The ant monarch says: “it is not our tradition to do things differently.” In the end of movie, “thinking differently” wins.

This computer animated movie produced by Pixar. Jobs co-founded this company, and has owned since 1986. “A Bug’s Life”, “Think different” are very similar Jobs’ life, ideas, styles. Even “Make a difference” is the Steve Jobs’ main ideal. In 1983, he took Pepsi CEO John Sculley to Apple. Jobs asked him, “Do you want to spend the rest of your life selling sugared water or do you want a chance to change the world?”

Steve Jobs was a marketing guy when we established Apple and produced Apple I, Apple II computers. In that time, in mid 70’s, Silicon Valley had many good engineers, who designed good chips, developed technology, wrote powerful programs. Jobs tried look around differently. He knew and understood Woz had a nice product. That product could sell to people if you change something put it in plastic box.

Engineers thought about a product: Does it work? Is it cheap? Steve Jobs thought totally differently, he was in other hand. He looked from people side. He was on the side how will think users and customers.

Steve Jobs made a great job. Apple I, Apple II were big success. But in other side of Apple was his competitors. Gigantic IBM was one of the competitors. IBM came the personal computer business. IBM started dominated on this market.

Jobs knew the IBM personal computers had very strong software. The system program or operation system of the IBM computer is not compatible with Apple’s product. He needed introduce a new computer in the market which IBM controlled. To get this market, to compute with IBM he needed help and he took guy from Pepsi.

Jobs in 1981 introduced the Apple III. Then he designed the Macintosh. Macintosh’s CPU was more powerful then IBM’s chip. He looked very differently from others. When the Mac was introduced, Jobs made huge ad. It was on Super Bowl Sunday.

In 1985, Steve Jobs sold over $20 million of his Apple stock. He quit Apple.

If Apple was hardware field, the Jobs’ next step was software. He called a company Next. He feels the computer industry needs an alternative to Microsoft. He hopes people will turn to NextStep software.

In 1996, Next came to Apple. Jobs said “Apple is buying Next, not me” when Apple brought Next. After six month Jobs was CEO of Apple again. He became to Apple. Apple began to make difference and started to grown again.

In a Washington Post interview, Jobs said, “If you look at my life, I have never gotten it right the first time. It always takes me twice.”

Jobs has given us a new machine iMac, PowerPC, eMac, PowerBook, iBook, PowerMac, great powerful G4 processor, iPod and many other nice new products, good programs, since he back to Apple.

Таван Цагариг сонины 15 жилийн ойд

ТЦ-гийнхэндээ бүгдэд нь баярын мэнд хүргэж, бүгдэд нь эрүүл энх, аж жаргал, ажлын өндөр амжилт хүсэн ерөөе!

С.Батбаатар "Хаан асар, аав ууландаа сүслэх үг" нийтлэлдээ ТЦ сонин анхлан гарснаас эхлээд нүдэнд харагдтал тодорхой сайхан бичсэн байна. Энэ 15 жилийн эхний тавд нь хувь зохиолоороо холбогдож, ил бус далд фронтод нь зүтгэж байсан мань мэтийн сэтгэлийг хөдөлгөж бас ч олон сайхан дурдатгал сэргээсэн нийтлэл болжээ. Нийтлэлийн сэтгэгдэлд үлдээсэн зурвасаа блогтоо тавьлаа.

Нийтлэлд олон хүнийг тун гарамгай дүрсэлсэн байна. Ялангуяа Ц.Энхтүвшинг үнэхээр сүрхий илэрхийлжээ :-). Олон сонингуудын эх бэлтгэдэг байх үед нэг оюутан залуу спортын сонин гаргаж байна гээд эхээ бэлтгүүлэхээр ирсэн юм. Тэр үед мань мэтээр эхээ бэлтгүүлэх олон алаг, адал явдалт, шар гэх сонингууд ирдэг байснаас харьцангуй хямдаар хийж өгөхийг зааварчлаад эрхэлж байгаа залуутай нь жаал ярилцлаа. Спортын тухай л бичих хүсэл сонирхолтой, түүнээс сонингоороо мөнгө олох нь юу л бол гэх. Тэр үед бараг өглөө бүрийн ярианд спортын сэдвээр сайн бичдэг хүн олох тухай яригддаг бөгөөд тэнд элдэв тайлан тавьдаг Ц.Батбаатарт гайгүй хүүхдүүд байх шиг байна, оюутан гэнэ, бэлтгүүлсэн эхээ авахаар ирэхээр нь уулзуулъя гэлээ. Мэдээж үүний өмнө сонины эхээс материалуудыг нь уншиж үзээд бас ч гайгүй бичлэгүүд байгааг анзааралгүй яахав. Ингээд ТЦ-н өрөөнд дагуулж орсон оюутан хүүтэй хожим сайн анд болох нээ сэтгүүл зүйн ангийн буюу мэргэжлийн, насаар бол маниас хоёр ах залуу байсан нь сэтгүүлч, спортын мастер Түвшээ байлаа.

Нээрээ манай Тунгаа ч шазруун шүү :-). 90-д онд мэдээллийн технологийн салбарт технологийн талаасаа мэргэжлийн гэж болох, бараг цорын ганц ч гэхэд буруудахгүй хувийн компани байсан нь Мэдээллийн харилцаа ХХК буюу өдгөөгийн Датаком юм. Тэднийхээс мэргэжлийн оператор нэгийг хэвлэлийн байгууллагад “урвуулж” авчраад улмаар ТЦ-тэй толгой холбуулчихсан буруутан, хэргийн эзэн хэнгэргийн цахиур нь мань, харин ТЦ-гийн “үнэнч фан” нь Д.Тунгалаг. Арван хуруугаараа дэлгэц харахгүй, гараа харахгүй бичдэг мэргэжлийн бичээч нартай уралдахад урд нь орно уу гэхээс хойно нь зогсдоггүй л хүн дээ. Тэгээд дээр нь алдаатай шивнэ гэж үгүй. Тухайн үед тооцуур ажлуулж үзээгүй арав гаран бичээчийг “чиний цэргүүд, сургаад ав, нэг ч хүн хаяж гээж болохгүй шүү, нөхөөр. За явж, цаадуултайгаа танилц” хэмээн Бал эрхлэгч маань хэлэхэд нь “за даа, тооцуураа ядаж асаачихдаг ганц хоёр оператор нэмж авья, гэхдээ хэнийг хаанаас сонгохоо би хүнээр хэлүүлмээргүй байна” хэмээн тохирч билээ. Ингээд хоёрын зэрэг бүсгүй Датакомоос сугалсандаа мэргэжил нэгтнүүддээ “хүний бэлтгэсэн боловсон хүчин хулгайлдаг залуу” хэмээн тоглоом шоглоомд холбогдоход хүрч билээ :-). Хожим нь компьютерын төвийн оператор, макетчингуудыг хэлтэс, сонингуудад хувиарлан тарааж сэтгүүлчидтэй цугт нь оффислуулахад Баагий “энэ хоёрыг манайд” гэсний нэг нь Тунгаа байж билээ.

М.Сугар-Эрдэнийг нийтлэлд мөн тун сайхан тодорхойлжээ. Мань оюутан байх үедээ л Сугарааг жаахан мэддэг байж. Олонтаа ч цугтаа “поезд тосож”, зах гарсан байх :-). Нэг л өдөр ТЦ-д ажилд орлоо, гайгүй газар биз гээд өрөөнд ороод ирж билээ. Советский спорт, Футбол/Хоккей, Спорт экспрессийн олон ч дугаар дамжуулж уншсан, цөөнгүй Жегуловский хуваан хүртсэн нэгэнтэй цугтаа ажиллана гэхэд сайхан байдаг юм билээ.

ТЦ-н далд фронтын төлөөлөгч нь А.Толя ах яах аргагүй мөн. Нөгөө намын тамга хэн сийлсэн гээд гардаг шиг сонины толгойг хийсэн хүн бол Толя ах юм. Тухайн үед тооцуурын үсэг фонтыг бид зурдаг байж. Текстэнд зохицохоос томруулаад сонины толгой хийхэд одоогийн график програмууд шиг гайхамшигтай хэрэгслүүд ч бага байж. Мөн мань хэдийн хэвлэлийн эх бэлтгэх мэдлэг чадвар ч хомс байж. Толя ах хэвлээд л, зураад л, сканнердээд л …

Макет дээр С.Батбаяр, Н.Батдэлгэр ТЦ-г яах аргагүй эхлүүлсэн. Мөн Д.Батцэнгэл, Д.Бат-Эрдэнийн хувь ч маш их бий. Энэ хэдийгээ ч “Та нарын насныхан гадаа лааз өшиглөөд, гудамж метрлээд эсвэл номынхоо араас өндийх завгүй, хичээлийн хажуугаар ажил олдохгүй, хармаа хоосон явж л байна. Гэтэл та хэд ажилтай бол ажилтай, цалинтай бол цалинтай байж өмнөхөө олигтойхон хийгээд сурчихгүй зураас үсэргээд торгуулж байх юм” мэтээр мань олонтаа “дарамталж” явсан дөө :-). Торгуулна гэдэг нь сонин алдаатай хэвлэгдэхэд ирдэг шийтгэл л дээ. Тухайн үед нэлээд ширүүн үздэг байлаа. Манайхан л хамгийн их өртөнө. Харин С.Батбаатар энэ тал дээр хамгийн нааштай, зөөлөн ханддаг дарга байлаа. Баагийг ямар нэг алдааг оператор эсвэл макетчинд оноож байхыг мань лав хамт ажилласан жилүүддээ санадаггүй. Техникийнхэн тэр бүр хүртдэггүй шагналын фонтоос Баагий л нөгөө хоёртоо хувиарладаг байлаа. Мөн мань хүн л нөгөө хоёроо сонингийнхоо дугаар бүрд нэрийг нь нийтлэж хөдөлмөрийг нь үнэлнэ, мөн хариуцлага онооно. Сонин дээр нэр нь гарна гэдэг үнэндээ нэр хүнд гэхээсээ илүүтэй маш их том хариуцлага байдаг юм. Муу сонин гарвал, алдаа байвал нэр бүхий хүнийг харна, харин дөмөгхөн үед хэн ч анзаарахгүй.

Цагтаа ТЦ-г толгойлж асан А.Баасандоржтой анх АЭ-тэй холбогдож, Шавь сургууль төгсөхөөс нь л гэмгүй сайхан нөхөрлөсөн. Манийг алсад зорих үед сэтгэлийн үгээ шүлэглэн илэрхийлж, нутгаа санахдаа уншиж яваарай хэмээн Баскагийн өгсөн хоёр номыг арав гаран жилд бишгүйдээ өвөртөлж унтсан даа, одоо ч хажууд минь байж л байна. Б.Цагаанбаатар гээд ёстой нэрэндээ таарсан цагаан залуу ТЦ-н хаалгаар орж ирэхэд “За та хоёр нас ойролцоо, сонирхол төстэй, хамт ажиллах улс байна. Биеэ биедээ тус болж, сайхан нөхөрлөөрэй” гээд дүү Цоодолыгоо танилцуулж байсан нь өдгөө тун тодорхой санагдаж байна. Мөн за чи одоо залуу хүн сурна аа, гаднаас хайхгүй, өөрийн хармаагаа ухна шүү гэж ирээд сонины макет дээр ч Цагаанааг чамгүй суулгасан санагдах.

Баагийгийн өгүүлсэн “олон хүний нэр дурдагдаж чадсангүй, тэднийг тоочно гэвэл энэ нүүр багадна” гэдэг ч үнэн юм. Нээрээ ТЦ-н ил далд фронтод энд дурдагдаагүй олон хүн холбогдоно.

Төгсгөлд нь, ТЦ-ийн халуун дулаан хамт олонтой эхнээс нь таван жил ойр дотно ажиллаж байсандаа сэтгэл хангалуун байдгаа дурсаад ТЦ-н өнөөгийн хамт олон, уран бүтээлчид болон урьд өмнө хүч хөдөлмөр, зүрх сэтгэл, оюун ухаанаараа хувь нэмэр оруулж байсан бүгдэд, дээр нь ТЦ-н үнэнч уншигчдад дахин “баярын мэнд хүргэж” эрүүл энх, сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөе!

Э.Жагдагдорж
Коумбиа хот, Мизури муж

Өнөөдөр сонин Нью-Йорк Таймсийг араасаа дагуулчихлаа, хөөрхий

Монгол Ньюсийнхэн сонингуудынхаа онлайн уншигчдаас төлбөр нэхдэг болоод нэлээд удаж байгааг гадаадад байгаа олон монголчууд сайн мэддэг. Өнөөдөр сонины анхны дугаараас эхлэн тэнд холбогдож асан нэгний хувьд, мөн уг сониныг 1996 – 97 онд анхлан онлайн хэлбэрт оруулж интернэтээр төлбөргүй гаргах ажлыг амжуулж явсны хувьд, өдгөө ч тэндээ хүчин зүтгэж буй найз нөхөдтэйгөө үе үе онлайн “уулздагийн” хувьд, эх орныхоо үйл явдал, мэдээ сэлтийг үнэн мөнөөр нь илэрхийлчих мэдээлэл цагт нь алс холоос шуурхай авч байхыг хичээдгийн хувьд ийнхүү төлбөртэй загварыг нь жаал буруутгадаг. Гэхдээ шийдвэр гаргагч нарын үйл ажиллагааг дэмжиж, онлайн захиалагч нэмж олоход нь хэрээрээ тусална аа, тусална.

Англиар халтар хултар мань ч Нью-Йорк Таймсийг мөн л амтархан гарчиглачих санаатай. Ялангуяа тэр мэдээллийн технологийн ( Circuit) булангаас салахгүй шүү. Мэргэжлийн бус хүмүүст зориулж нарийн технологи, мэргэжлийн ойлголтуудыг тун энгийнээр тайлбарлан бичиж чаддагт нь үнэхээр “атаархана” гээч. Маний мэргэжил байтугай ер нь бүх сэдвээр нийтлэгдсэн бичлэгүүд нь хэл сурч байгаа хүнд маш их өгөөжтэй шүү, өөр нэг ч сонин энэ хэмжээнд нийтлэл гаргахгүй, жинхэнэ сонгодог сэтгүүл зүйн хэлбэр хэмээн Мизурийн сэтгүүл зүйн сургуулийн профессор хэлж байхыг дуулсан нь мөн илүүтэй нөлөөлсөн байх аа. Цаасан хэлбэрээр төлбөртэй авч уншихаас гадна онлайнаар түрүүлээд үнэгүй харчихдаг нь элбэг.

Өнгөрсөн долоо хоногт дээрх хоёр сонины хувьд нэгэн ижил зүйл бий болсон нь Нью-Йорк Таймс сонины онлайн хэлбэр нь төлбөртэй болчихлоо, хөөрхий. Монгол Ньюсийн Өнөөдөр сониноос халдвар авчихаж дээ. 2011 оны нэгдүгээр сарын нэгнээс эхлэн төлбөр авна гэдгээ зарлачихлаа. Энд нөгөө “бандан тас” гэдэг чинь жинхэнэ биелдэг газар ч энэхүү шийдвэр буцахгүй дээ. Энэхүү мэдэгдлийн эхний үр дүн Нью-Йорк Таймс компанийн хувьцаа 39 цэнтээр унах шив дээ.

Ийнхүү онлайн хувилбар нь төлбөртэй сонингууд үе үе гарч ирж байсан бөгөөд амжилттай хэрэгжиж хэвшсэн нь өдгөө алга л байна. Жишээ нь, Их Британийн алдарт Таймс сонин нэгэнтээ онлайн хэлбэрээ төлбөртэй болгосны дараа дэлхий даяар алдартай нийтлэлчдийн хамрагдах хүрээ, үнэлгээ эрс буурч буй шалтгаанаар төлбөргүй болсон нь саяхан санагдах ч аль дээр 2005-2007 оны үе. Дашрамд дурдахад, 2002 онд Мизурийн сэтгүүл зүйн сургуулийн нэгэн Монгол оюутан мастерын судалгааны ажлаа онлайн бизнес моделиор хийх хүсэлт гаргахад дэмжих профессор олдоогүй л юм. Удирдагч багш нарын нэг нь модель олчихвол Билл Гэйтс, нийтэд зарлуулсан цаас бичүүлэлгүй шууд маш өндөр үнээр худалдаж авна даа, чи ч баяжих нь ээ хэмээн тоглож байв. Энэ нь нөгөө алдарт нэгдэл гээд байдаг Америка Онлайн СиЭнЭнийг худалдаж авч байхтай ойролцоо үе юм. Өдгөө түүх л болж өнгөрчээ, хөөрхий. Нээрээ, мэдээллийн онлайн хэрэгслийн бизнес моделийн тухай нэлээд олон оронтой тоотой санхүүжилт бүхий судалгааны сураг Мизурийн сэтгүүл зүйн сургууль хавиас саяхан гарч байсан шүү. Нэг ойрмогхон тэр хавиар эргэлдвэл өмнө өгүүлсэн сонирхолгүй судалгааны санал найман жилд хэрхэн хэрэгтэй эд болж хувирсан талаар лавлая байз.

Уул толгодыг даван алс холын нутагт

Нэг веекэндээрээ Монголын тухай сайхан талаас нь гаргасан баримтад кино үзээд ихэд баяссан билээ. Эх нутгийн минь талаар кино биш ч гэлээ, Монгол гэдэг төрх сайн талаасаа үзэгдсэнд, дээр нь их олон хүнд кино таалагдсанд маш их олзуурхлаа. Үнэндээ танай Монголын тухай кино, үзсэн үү, үзэх үү ... жаахан хулгаж байж үздэг юм. Чих халууцуулах нь ч элбэг шүү. Кинонд гарсан үйл явдлыг дэлгэрүүлж ном бичиж буй нь ирэх жилд хэвлэгдэх гэрээгээ хийгээд урьдчилгаа төлбөрөө авчихсан гэнэ. Шинээр хэвлэгдэх номыг уншигчдын илэрхийлсэн хүсэлт, ном хэвлэгдмэгц худалдаж авах урьдчилсан захиалгаар нь ном борлуулагч нар жагсаалт гаргаж судлаж байдаг. Ирэх оны ийм жагсаалын эхний 10-т сар бүр тогтмол явж байгаа юм байна. Ингээд тус киноны талаар Борчулууны бичсэнийг блогчидтой хуваалцая.

* * *

Хөрш айлын маань эмээ Жойс Хюлэтт энэ жилийн “Үнэн ба Худал” хэмээх баримтат киноны наадамд Монголын тухай кино гарах юм байна гэж хэлсний дагуу тэр киноны нэрийг хайгаад ололгүй хэд хонолоо. Амралтын өдрийнхөө өглөө кино наадмын хөтөлбөрийг нааш цааш эргүүлэн нэлээд хайгаад хаахын завдал дээр морь унасан хүмүүсийн зурагтай бяцхан танилцуулга нүдний үзүүрт торлоо. Ахиулан анхааралтай уншвал нөгөө кино яг мөн байлаа.

“Уул толгодыг даван алс холын нутагт” (Over the Hills and Far Away) хэмээх баримтат кинонд аутизм гэдэг аюулт өвчтэй Америк хүү Монгол нутагт очиж бөө нараар эмчлүүлсэн тухай гарна хэмээн бичжээ. Жойс надад бүтэн нэрийг нь бус “Алс холын нутагт” гэж хэлсний дагуу киног эрээд олохгүй байсныхаа учрыг оллоо. Киноны хуваарийг хартал ердөө хагас цагийн дараа Миззурийн Коламбиа хотод болж буй баримтат кино наадамд сүүлчийн удаа гарах байлаа. Яаран гараад Блу Ноүт хэмээх жижиг театрт очтол ашгүй билет нь дуусаагүй байж энэ киног үзэх боломж тохиолоо. Зургаа дахь жилдээ зохиогдож буй “Үнэн ба Худал” кино наадам жил ирэх тутам олон хүний анхаарлыг татаж газар газрын онц сонирхолтой баримтат киног үзэх гэж олон мянган хүн цугларч байгаа тухай сүүлийн хэдэн өдөр сонин хэвлэлээр гарч байсан нь Миззурийн Их сургуулийг бараадан баригдсан зуу гаруй мянган хүнтэй Коламбиа хотын төвийн хөл хөдөлгөөнөөс ил байлаа. Өмнөх орой нь Голын хүн гэдэг Слований усанд сэлэгчийн тухай сонирхолтой киног үзэх гэж цаг гаруй хүлээсний хажууд Монголынхоо тухай киног үзэх билетийг хурдан авсандаа олзуурхан орлоо. Ноднин зун Монгол яваад ирсэн эндэхийн Их Сургуулийн хэд хэдэн профессор, бас хажуу айлын маань эмээ тэр киног үзэхээр очсон харагдав. Баянхонгор аймагт Энх Тайвны Корпусын шугамаар очиж ажиллаж байсан Америк гэр бүлийнхэн биднийг хажуудаа суухыг урилаа.

Америкийн нэгэн гэр бүл, зургаан настай хүүтэйгээ хамт морь унан Монгол нутгаар аялж байгаагаар кино эхэлнэ. Америкийн Техасын нэгэн Их Сургуулийн сэтгэл зүйн профессор эмэгтэй Кристин, түүний нөхөр Англи гаралтай олон улсын сэтгүүлч, хүний эрхийн төлөө тэмцэгч залуу Руперт хоёр Энэтхэгт ажлаар яваад танилцаж, удахгүй гэр бүл болно. Жаргалтай хос Техас нутагт суурьшин хөөрхөн хүүтэй болно. Гэвч тэдний жаргалтай амьдрал удалгүй хүү Рованы аюултай өвчин аутизмыг тойрсон зовлонгоор солигдох нь үнэхээр өрөвдөлтэй. Америкт үй түмэн хүүхэд, тэдний эцэг эхчүүдийг шаналгаж буй сэтгэл мэдрэлийн гаралтай энэ өвчин Руперт, Кристин хоёрын аргыг барагдуулна. Ямар ч хүүхэдтэй тоглохгүй, эцэг эхийнхээ нүүр рүү ч бараг эгцэлж харахгүй, учир нь олдохгүй уйлж хашгирах бяцхан хүү гагцхүү морь унахаараа л тайвширч байгаа нь аавынх нь анхаарлыг татна. Өмнө нь дэлхийн олон орноор аялсан Руперт бөөгийн аргаар янз бүрийн өвчин эмнэж байгааг харж байсан тул хүүгээ эмчлэх аргыг эмч нарын өгч байгаа олон эмнээс илүүгээр горьдлоготойд тооцон судална. Ингээд тэр хүүгээ эмчлүүлэхэд морь унан давхиж, бөө мөргөлөөр мөргөх нь хуулиараа хамгаалагдсан цорын ганц орон Монгол руу гэр бүлээ авч явахаар шийднэ. Монголд бөө нарын цугларалт дээр очин хүүгээ бөөлүүлсний дараа ер бусын үйл явдал тохиолдож Рован хүү, тэдний газарч орчуулагч монгол залуугийн хүүтэй тоглож эхэлнэ. Цааш тэд мориор ядарч зүдрэн аялж Хөвсгөлийн тайгын хамгийн алдартай бөө дээр очно. Ингэж уул толгодыг даван алс холын нутагт аялсны эцэст Рован хүүгийн бие эрс сайжирч, хүүхдүүдтэй тоглон, биеэ даадаг болоод буцаж ирнэ.

“Энэ кино үр хүүхдийнхээ эрүүл мэндийн төлөө бууж өгөлгүй тэмцэж буй эцэг эхчүүдийн тухай кино. Өөрийн гэр бүлийн зовлонгийн тухай бидэнд илэн далангүй нээж, надаар зураг авахуулсан Руперт, Кристин хоёрт би их талархаж байна” хэмээн киноны найруулагч Мишел Скот киноны дараа ярилаа. “Яг үнэнийг хэлэхэд би Рованыг ингэж эдгэрч сайжирна гэж огт бодоогүй. Миний кино аутизмтай хүүгээ эмчлүүлэх гэж яваад үр дүнд хүрэлгүй ирж буй гэр бүлийн тухай кино болно гэж бодож байсан” хэмээн тэр үзэгчдийн асуултад хариулж байв. Монгол явахаас өмнө Рован хүүг эцэг эх нь 45 минутаас илүү өөр хүнтэй үлдээж чаддаггүй байсан бол сая энэ киноны Сан Данс кино фестивалийн нээлтэд орохоор 12 хоног орхиод ирсэн гэнэ. Рован хүү бүрэн эдгэрээгүй ч одоо хөрш айлынхаа хүүхдүүдтэй тоглон, сургуульд явж, уншиж сурч байгаа хэмээн найруулагч залуу хуучиллаа.

Уул толгодыг даван алс холын нутагт хэмээх энэхүү сонирхолтой кино удахгүй Америк даяар кино театруудаар гарах юм байна.

Я.Борчулуун
Коламбиа, Миззури

Манай амьдралын супер баатарууд

За миний блог хөтлөх гэж, элдэв зүйл бичих гэж хөглөж байх хооронд хажууд минь харин жинхэнэ херо өсөж байгаа бололтой шүү.

Манай энэ амьдран суугаа хот анагаах ухаан, эмнэлэг, эмч нараараа нийт америкийн хэмжээнд алдартай. Нэг хүнд оногдох орны тоогоор нэгдсэн улсдаа хоёрт ордог энэ хот лутаа том гурван ч эмнэлгийн цогцолбортойгоос гадна өөр бусад эмнэлэг гэж тоогоо алдсан байх. Энэ бусад эмнэлгийн тоонд ахмад дайчдынх орно. Би мэргэжлийнх нь биш болохоор барилгын хэмжээ, гадаа нь зогсох машины тоо, дотор нь гүйлдэх ажилтнууд, элдэв төрлийн багаж төхөөрөмжийг нь харж үнэлэхэд манай муу нэгдсэн гурав дээр сайд нарын хоёрыг нэмээд ч бараадахгүй дэгээ. За эмнэлэг яахав, ингээд хадуураад унах. Гол топикдоо орьё. Баатар, херо ...

Жил бүр дайнд оролцож явсан ахмад дайчдын өдрөөр дээрх эмнэлэг ахлах сургуулийн сурагчдын дунд эссений уралдаан зарладаг юм байна. Манай хотын боловсролын системээр жуниор хай, хай скүүлийнхэн үзэлцэнэ. 8-9 ангийнхан жуниорууд, 10-12 ангийнхан жинхэнэ нь. Бусад хот мужид өөр байдаг юм билээ.

Энэ жил 8-д орсон охин маань нэг зар авчираад хананд наачихлаа. Удалгүй ч шуудангаар захидал ирлээ. Ахмад дайчдын эмнэлэгт урисан байх юм. За энэ хүүхдүүд нөгөө хөгжим дуугаа л үзүүлэх нь дээ гэж бодоод цайлах зуураа нөгөө зар руу хараа хаятал ямар нэг шагналын ёслол болоод явчихлаа шүү. За бас л нөгөө алаг цаасаа авах нь гээд нэг их тоосон ч үгүй. Мань багадаа элдэв эрээн диплом олныг цуглуулсан даа. Энэ Америкууд яг ижил, хүүхдүүдийг шагнал урамшууллаар дутаана гэж үгүй.

Гэхдээ маний багаас эсвэл монголоос ялгаатай нь шилдэгийг нь гэхээсээ амжилт гаргаж буйг нь дөнгөн ядан өсөж буйд нь арай олныг өгдөг юм шиг ээ. Маний багийн үнэлгээгээр инээдтэй юманд шагнал өгсөөр төгсгөлд нь шилдэгийн шилдэг, ерөөсөө шагнал авч үзээгүй (аргагүй ш дээ дандаа сульдаад нь өгөөд байхаар жинхэнэ шилдэгүүд нь хоосон үлдсэн хэрэг) супэр ч гэх шиг болоод ирэх нь нилээд хүндтэйн шинж. Гэхдээ хамгийн нэр хүндтэй нь Ерөнхийлөгчийн шагнал юм билээ. Хүүхдүүд лав өөрийнхөө өрөөний хананд хадсан харагддаг. Ёрөнхийлөгч тэргүүн хадагтайн хамт гарын үсэг зурсан нь ингэж хүндлүүлэх хэрэг болдог байх. Бусад хот мужуудыг мэдэхгүй юм, манай хотын хувьд бага, дунд, ахлах сургууль төгсөгчдөөс тодорхой амжилттай суралцсан хүүхдүүдэд өгдөг юм билээ.

За ийм л нэг уламжлалт шагнал биз гэсэн шиг бодоод нөгөө урилгатай цуг ирсэн захидлыг унштал манай хүн бичлэгийн уралдаанд түрүүлсэн, бүр $100 шагнал авсан байна шүү. Элдэв уралдаан, спорт тэмцээний хувьд дээрх тайлбар өөр л дөө. Шилдэг нь ялж шагналаа авдаг юм билээ. Аав ээж тийм зүйлд очилгүй яахав. Дараа нь сургуулийн захирлаас нь мөн баяр хүргэсэн захидал ирнэ лээ. Нилээд нэр хүндтэй эд дэг ээ.

Шагнал авсаны дараа эмнэлгийн вебээр ороод бичлэгийг нь нэг хараадахая гэсэн чинь юу вэ? Муу аавын бичлэгийг арав нугалах эд байна ш дээ. Арваад жилийн тэртээ чи англи хэл сурах хэрэгтэй гээд хазгай мурий загнаж байсан, нэг их удалгүй таны хэллэг үү гээд шоолуулаад эхэлсэнсэн ... олон зүйл нүдэнд харагддаг байна ш дээ. За ингээд Номин-Эрдэнийн эссег цугтаа уншья. Логик, бичлэг, найруулга ... нэг юм байх шиг ... блогчидтойгоо цуг үзье!


FIRST PLACE
Junior High Division (West Junior High School)

The Superheroes of Our Lives
Nomin-Erdene Jagdagdorj

The man looked at the tens of thousands of names on the wall. With mixed feelings, he ran his fingers over the names. Feeling glad that his name was not included, but sorrowful because of all the names that were, he ran his fingers over the names one last time before moving on. The man knew that he would eventually have to recall all of the memories, but he chose to block them away once more. Instead, he continued on walking around and reading more names on the monument. The man recognized a name here and there. He knew that these people had died for their country, and he honored them.

The Vietnam Veteran’s Memorial Wall was built “to acknowledge and recognize the service and sacrifice of all who served in Vietnam.” This memorial is just one of many memorials that have been built to remember and to honor the people who were willing to fight for their country. Sleeping in our warm beds, eating our fresh-cooked meals, or sitting in our comfortable cars, we will probably never know the reality of war. We will never be able to relate to the memories that veterans may share with us, but we can try to understand what they have been through.

Veterans are some of the heroes in our lives, although we may not realize it. Although they lack the powers such as flying or invisibility like the superheroes we know, veterans still “save the day.” They don’t have spider-webs coming out of their wrists, and they don’t wear masks or capes, but they do protect us. Veterans fight for places they may have never seen, for causes they may have never believed in, and for people they have never known. With selflessness and graciousness, veterans jeopardize their own lives for the lives of others.

As they were in the past and as they will be in the future, veterans are heroes. Veterans know to be thankful for the things that we complain about. They are the ones who truly know that the freedoms and rights and liberties that citizens have should not be taken for granted. Veterans are those who fought for, defended, and worked for the way of life we have now. After all of the danger, hardships, and sacrifices that veterans have experienced, we honor all those who have lost their lives and all those who have survived: all fighting under the risk of death and the hope of the future.

Сэтгүүл зүйн дэлхийн анхны сургууль 100 нас хүрлээ

За энэ ч миний бичсэн зүйл биш ээ :-), гэхдээ блогдоо оруулчихад болохгүй гэх газаргүй юм. Уул нь анх бичээд МН-Өнөөдөр сонинд илгээсэн ч хэвлэгдээгүй л дээ. Харин Америкийн монголчуудын хоёр ч онлайн мэдээллийн сайтууд нийтэлсэн.

“Эрт урьдын цагт Миззурийн Коламбиа хотод сэтгүүл зүйн анхны сургууль байгуулагджээ. Тэр жил 1908 оны есдүгээр сарын 14 байлаа. Тэр үед Америк Мексикийн дайн болж, хээл хахууль газар авсан, сэтгүүлчдийн ёс зүй унасан замбараагүй үе байжээ. Волтер Уильямс болон Миззурийн хэвлэлийн клуб Америкийн сэтгүүл зүйг өөрчлөхийн тулд сэтгүүлчдийг мэргэжлийн түвшинд сургах зайлшгүй шаардлагатай гэдгийг ухаарч, ийм мэргэжлийн сургууль байгуулсан юм” гэж доктор Бэтти Уинфийлд сэтгүүл зүй судлаачдын симпозиумыг нээсэн үгээ эхэллээ. Миззурийн Их Сургуулийг төгсөгчдийн байр Рэйнолдс Алумнай төвд болсон энэ симпозиум 100 жилийн өмнө сэтгүүл зүй ямар түвшинд байсныг улс төр, нийгэм, эдийн засаг, хууль эрх зүйн орчин зэрэг тал бүрээс нь судалсан олон эрдэмтэдийн бүтээл болох “Сэтгүүл зүй-1908: Мэргэжил үүссэн нь” номыг албан ёсоор танилцууллаа. Уг номыг сэтгүүл зүйн анхны сургуулийг төгсөгчид хамтран бичиж, сэтгүүл зүйн түүх судлаач доктор Бэтти Уинфийлд хянан эмхэтгэжээ. Тэрбээр өөрөө 1908 он хэвлэл мэдээлэл улс төрийн ямар чухал үйл явдлуудыг хамран бичиж байсан тухай бүлэг бичжээ. “Сургуулийнхаа 50 жилийн ойг тэмдэглэхэд би оюутан байлаа. Одоо 100 жилийн баярт нь ирж, бичсэн номныхоо талаар илтгэл тавьж байгаадаа баяртай байна” гээд 1908 онд эмэгтэйчүүдийн сэтгүүл зүйд эзэлж байсан байр суурины талаар дээрх номын нэг бүлгийг бичсэн Маурин Бисли ярьж байв.

“Манай сургууль үе үеийн олон сэтгүүлчдийг бэлтгэж, Америкаар зогсохгүй дэлхийн сэтгүүл зүйн боловсролыг анхдагч болсон билээ. Сэтгүүлчийн мэргэжлийг шууд дадлага хийх замаар сургах аргыг эхнээсээ нэвтрүүлснээр Миззурийн хэмээн нэрлэгдсэн өвөрмөц аргыг буй болгосон” хэмээн тус сургуулийн захирал Дин Миллс бахархалтай ярьж байв. 2008 оны есдүгээр сарын 10-14-нд болсон дэлхийн анхны сэтгүүл зүйн сургуулийн 100 насны ойн баярт 2000 гаруй зочин, түүний дотор Солонгос, Хятад, Сингапур, Орос, Австри зэрэг гадаад орнуудын төлөөлөгчид хүрэлцэн иржээ.

“Энэ бүх хүмүүс бүгдээрээ сургуультай маань ямар нэгэн сэжмээр холбоотой улсууд. Сургуулийнхаа ойн баярт ирсэн хамгийн ахмад төгсөгч нь 1938 оны төгсөгч байна. Ийм олон хүмүүс сургуулийнхаа ойд цугларсан байгааг харвал Волтер Уильямс баярлах байсан байх“ гэж Дин Миллс “Эрх чөлөө дуулж байна” концертын нээлт дээр хэлэв. Агуулгаасаа болж тухайн үедээ хяхагдан боогдож байсан Америкийн дуу хөгжмийг энэ хамтлаг хуран цугларагсдад дуулж сонирхууллаа. Эрх чөлөөний орон гэдгээрээ алдартай Америк оронд үг хэлэх, хэвлэн нийтлэх, дуулж хөгжимдөн, өөрсдийгөө илэрхийлэх зам шулуун дардан байаагүйн гэрч энэ байлаа. Садар самуун, хар тамхи, арьсны үзэл, үр хөндөлтийг сурталчилж байна хэмээн сэжиглэж, олон арван дууг Холбооны Мөрдөх Товчоо радио станцуудаас хэрхэн хааж, дууны үгийг мөр мөрөөр нь шалгаж байсан тухай сонирхолтой тайлбарыг “Эрх чөлөө дуулж байна” хамтлагийн гишүүн байгаад, гурван жилийн өмнөөс Юү Эс Эй Түдэй сонины орлогч эрхлэгч болсон Каплан том дэлгэцэн дээр дүрс зурагтай нь үзүүлэн хоёр цагийн турш тайлбарлалаа. Тэрбээр Миззурийн сэтгүүл зүйн сургуулийг 1975 онд төгсчээ. Элвис Прэслиг бүтэн биеэр нь гаргахыг хорьдог, Бетховений бүтээлүүдийг дайсан Германы хөгжим гээд нэг хэсэг хааж байсан зэрэг түүх их сонин байлаа.

Гурван өдрийн турш болсон дэлхийн сэтгүүл зүйн ууган сургуулийн 100 жилийн ойн баярын үеэр сэтгүүл зүйн чиглэлээр 35 хуралдаан, технологийн чиглэлээр 27 төрлийн хэлэлцүүлэг, 11 төрлийн үзэсгэлэн гарлаа. Сонгуулийн талаарх хошин зургийн 100 жилийн түүхийг харуулсан үзэсгэлэн, шилдэг фото зургийн үзэсгэлэнгийн үзмэрүүд олны сонирхлыг ихэд татаж байлаа. Өөр нэг онцлог бүтээл нь сэтгүүл зүйн сургууль, мэргэжил албан ёсоор үүсэх тэр үеийн нийгэм, сэтгүүлчдийн байдлыг тод томруунаар дүрсэлсэн “Тэргүүн нүүр” жүжиг байв. Энэ нь 80 жилийн өмнө Бэн Хэкт, Чарльз Мас Артур хэмээх хоёр сэтгүүлчийн зохиосон сэтгүүлчдийн талаарх Бродвэйн хошин жүжиг ажээ. Энэ алдарт жүжгийг сургуулийнхаа 100 жилийн ойгоор Монголын сэтгүүлчдийн танил профессор Байрон Скот, Ли Уилкинс нар найруулан Коламбиагийн театрын тайзан дээр үзэгч олны хүртээл болголоо.

Цал буурал үстэй өвгөн профессор Жон Мэрриллээс эхлээд шинээр сэтгүүлч болох гэж буй оюутнууд бүгд шар цаасан дээр төгссөн он, авсан зэргээ бичсэн нэрийн хуудас хүзүүнээсээ зүүжээ. Энгэр дээрээ “Сэтгүүлчдийн тангараг” гэж хараар гарчиглаад ар нуруун дээр нь тэрхүү тангарагийг мөр мөрөөр нь бичсэн шар өнгийн цамцаар оюутнууд ижилдсэн нь их өвөрмөц харагдаж байв.”Сургуулийг үүсгэн байгуулагч Волтер Уильямсын санаачилгаар зохиогдсон сэтгүүлчдийн энэхүү тангараг өдгөөг хүртэл сэтгүүлчдийн ёс зүйн залуур болсоор байна” хэмээн доктор Ли Уилкинс илтгэлдээ дурдаж байлаа.

Хуралд оролцогч сэтгүүлчид, судлаачид орчин үеийн сэтгүүл зүйд тулгарч буй бэрхшээлүүд, эдийн засгийн уналт болон технологийн дэвшил хэвлэл мэдээлэлд хэрхэн нөлөөлж байгаа талаар хэлэлцэн ярилцлаа. Тэд орчин үед иргэд мэдээллээ хаанаас хэрхэн олж авдаг нь ойлгомжгүй байгаа талаар саналаа солилцож, цаашид сэтгүүл зүйг, сонин хэвлэлийг хэрхэн аврах тухай ухаан бодлоо уралдууллаа. Хүн бүр Интернэтээр дамжуулан мэдээлэл цацаж, блог бичих болсноор мэргэжлийн сэтгүүлч, мэргэжлийн сонин хэвлэлийн нэр нөлөө буурч байгаад олон хүн эмзэглэж явдгаа илэрхийлж байв. “Блог бол шар хэвлэлтэй адил” гэж нэг хэсэг сэтгүүлчид үзэж байхад өөр нэг хэсэг нь “Бид үүнийг хаах ямар ч боломж байхгүй. Харин түүний оронд олон түмний хэвлэл мэдээллийг үнэлэх үнэлэмжийг, ямар эх сурвалж илүү найдвартай, мэргэжлийнх вэ гэдгийг зааж сургах хэрэгтэй” хэмээн маргалдаж байлаа.

Ойн баярын сүүлийн өдөр Рэйнолдс Сэтгүүл Зүйн Институтыг албан ёсоор нээв. Миззурийн сэтгүүл зүйн сургуулийг төгсөгч Рэйнолдсын сургуульдаа гурван жилийн өмнө бэлэглэсэн 31 сая доллараар боссон энэ институт дэлхийн сэтгүүл зүйн ирээдүйг тодорхойлох технологийн судалгаа, туршилт, шинжилгээний төв болох юм. Энд байрлах Прайм төв сэтгэл зүй, физиологийн түвшинд хэвлэл мэдээлэл, түүгээр дамжиж байгаа мэдээлэл хүнд хэрхэн нөлөөлдөгийг судалдаг гэнэ. Уг төвийн ажилтан доктор Кевин Уайз онлайн мэдээлэл, уншигчдад хэрхэн нөлөөлдөг талаар хийсэн судалгаагаа, доктор Глэн Лешнер тамхины сурталчилгаа хүнд сайн, муу сэтгэгдлийн алийг илүү өгч байгаа талаар хийсэн судалгаагаа таницлууллаа. Өрөө болгон пиг дүүрэн, оюутнууд, зочид төлөөлөгчид хана налан шалан дээр суугаад илтгэгчдийн ярьж байгааг хичээнгүйлэн сонсож байлаа. Манай Монгол багш нар бол ирсэн зочид, багш нар, ахмад сэтгүүлчдэдээ суудлаа өг гээд босгох байх даа гэж бодогдмоор. Харин Америкт бол тийм ёс байхгүй, хэн түрүүлж ирсэн нь суудлаа тухлан эзлээд зогсохгүй, аль хэдийнэ зөөврийн компьютерээ асаагаад и-мэйлээ шалгах нь шалгаж, Интернэтээс мэдээлэл үзэх нь үзэж суух юм.

“Уншигч анхаарлаа хандуулан унших тутам зүрхний цохилт нь удааширна. Онлайн мэдээг инвертэд пирамидаар бичих, өгүүлэл маягаар бичихийн алинд нь видео дагалдвал илүү үр дүнтэй вэ гэдгийг бид иймэрхүү физиологийн үзүүлэлт дээр суурилж судалсан” хэмээн Кевин Уайз ярилаа.

Америкийн алдар хүндтэй томоохон сонин хэвлэлүүдэд ажилладаг ахмад сэтгүүлчид төгссөн сургууль дээрээ эргэн ирж, ирээдүй үе болох оюутан дүү нартайгаа мэргэжил, сэтгүүл зүйн чиг хандлагын талаар илэн далангүй ярилцаж, эрдэмтэн багш нартаа орчин үетэй хөл нийлүүлэн алхах сэтүүлчдийг бэлтгэхэд юуг анхаарах талаар зөвлөгөө өгч, санал солилцдог уламжлал энэ том ойн баярын үед ч гэсэн давтагдаж байлаа. 100 жилийн ойн баярын гурван өдрийн арга хэмжээ сэтгүүлчдийн хувьд өнгөрсөн үеэ дурсаж, одоо байгаа байдалдаа дүгнэлт хийж, ирээдүйд хэрхэн хөгжихөө хэлэлцсэн үр өгөөжтэй үйл явдал боллоо.

Миззурийн сэтгүүл зүйн сургууль дэлхийн олон оронд сэтгүүл зүйн боловсролыг шинэчлэн өөрчлөх ажилд оролцдог. Түүний дотор манай Монгол улсад сэтгүүл зүйн боловсрол хөгжихөд ч энэ сургуулийн хувь нэмэр тодорхой хэмжээгээр орсон билээ. 1999-2001 онд Монголын Нээлттэй Нийгэм Хүрээлэнгийн санхүүжилтаар монголын сэтгүүл зүйн сургалтыг шинэчлэх төслийг Монгол улсын Их сургуулийн сэтгүүл зүйн тэнхим, Хэвлэлийн Хүрээлэн, Миззурийн сэтгүүл зүйн сургуультай хамтран хэрэгжүүлсэн билээ. Энэ төслийн хүрээнд манай сэтгүүл зүйн олон багш мэргэжилтнүүд тус сургууль дээр зочлон туршлага судалж, Миззурийн олон багш нар манай улсад очиж, сэтгүүл зүйн сургалт явуулсан. 1999-2002 он дэлхийн сэтгүүл зүйн ууган сургуульд Монголчуудын даллага авсан жилүүд байсан гэхэд болно. Нээлттэй Нийгэм Хүрээлэнгийн Монголын Мэргэжилтнүүдийг дэмжих тэтгэлэгээр сэтгүүлч А.Оюунгэрэл, Б.Баясгалан бид гурав энд сэтгүүл зүйн магистрын зэрэг горилон суралцаж, сэтгүүлч Д.Гантуг, Б.Одсүрэн нар судалгаа хийх зочноор ирж ажиллаж байлаа.

Я.Борчулуун
Коламбиа, Миззури

ЗАЛУУСЫН ТУЛАХ БАГАНА БАЙЖЭЭ, ТА

Хурдны замаар цасан шуурганд, тас харанхуйд давхисан айдас арилж, сайхан нойрссон би гээч хүн “бөөн план” болж суух ... Вийкэндээрээ өөр хотод яваа нь энэ ... утас дуугарч, эхнэр авлаа ... эргээд залгуулъя гэх нь дуулдав. Чикагогоос Ц.Энхтүвшин залгасан аж. Би ч дор нь эргүүлээд утас цохив ... Их таагүй мэдээ дуулчихлаа. Нэг л итгэдэггүй эргүүлээд залгалаа, чи юу хэлчих вэ гээд асуулаа. Хэлсэн дуулсан хэн хэн нь итгэхгүй л байлаа.

Монгол руу нэлээд залгалаа, утсаа авдаггүй. Нутагт шөнийн хоёр, гурав болж байгаа болохоор аргагүй. За тэгээд би ч хэд хэдэн айлаар зочилж байгаа хүн бусдын настрийг унагаж болохгүй ч нэг л дүнсгэр, эрхлэгчийнхээ талаар л найзуудтай ярилцах ... Нэг мэдсэн шөнийн хоёр дөхөж байна. Чимээгүйхэн гараад Даваажав, С.Батбаатар нар руу залгалаа. Үнэн үү, үнэн ... Ийм үед ярих ч юм олдохгүй юм билээ. За удахгүй тухтай залгая, гээд утсаа салгах. Яасан, юу болсон бэ ч гэж хэн хэнээс нь асууж чадаагүй ...

Дахиж нэг хоночихоод дөрвөн цаг давхиж гэртээ ирлээ. Интернэтээр жаал хэсүүчиллээ, сонин хэвлэл онлайн сайт бүрт мэдээ гарч эмгэнэл илэрхийлжээ. Одоо үүнийг бичих гээд сууж байхдаа би бас л итгэхгүй байна ...

Эрхлэгч маань өнгөрчихжээ ... Итгэж өгөхгүй л байна. Хүн бүр бичиж байна, дурсаж байна, түүнийг. Миний ч гэсэн хуруунууд товчлуур дээгүүр өөрийн эрхгүй гүйлээ. Би бичгийн хүн биш, Монголын сэтгүүл зүй, хэвлэл мэдээллийн хойморт заларч явсан эрийг би хэрхэн дүрсэлж бичиж дөнгөх билээ дээ. Гэвч бүтэн гурван өдөр толгойд эргэлдэх бодол, дурсамж, уй гашууг хуваалцалгүй өнгөрч чадахгүй нь.

Энэ эрхэм хүний удирдлагад ажиллаж, улмаар шадарлан ойртох боломж гарч байсанд би үнэхээр сэтгэл дүүрэн явдаг. Өсөх багаасаа тооны хичээл сонирхон улмаар технологийн мэргэжлээр сургууль дүүргэсэн би хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, сонин, хэвлэл, телевизээс хол хөндий байсан юм. 1994 оны хавар “Ардын эрх” сонинд ажилд орохоор, Бал эрхлэгчтэй хагас цаг гаруй ярилцсанаа мартдаггүй. Тэр үед Монголд огт байхгүй технологийн шинэчлэлт хийх төлөвлөгөөгөө товч танилцуулаад цааш олон зүйл ярилгүй, надаас “Чи чадах уу” хэмээн асуугаад их нухацтай харсан.

Тэр харц намайг хэчнээн ухааруулж, хариуцлага, ажил хөдөлмөр гэж юу болохыг мэдрүүлж өгсөн. Одоо ч энэ л харц өндөр хөгжил, хурдацтай технологитой мөр зэрэгцэн хөдөлмөрлөх, нэг л эхэлсэн ажлаа үргэлж гүйцээхийг сануулж явдаг билээ. Бал эрхлэгч Та залуучуудыг үнэн сэтгэлээсээ дэмждэг, сургадаг, хүмүүжүүлдэг, залуусын жинхэнэ тулах багана байсныг тань би өөрийн жишээн дээр хэлэх гэсэн санаа минь энэ.

Хүний чадахгүй гэж бодсон ажлыг ч сургаж, хийлгэж чадна. Хэлсэн ярьсан бүгдээ бичээд ир гэж намайг шахна. Миний бичих гэж юу билээ, ухнатаж ухнатаж, хэвлэсэн хэдэн хуудас сарвайна. Түүнийг нэг л харна, гэхдээ их хурдан, мэдэхгүй хүнд зэрвэс харсан мэт. Гэтэл түүнийг уншаад, бодоод, ойлгоод авсан байна. Найруулга зүй байтугай зөв бичих дүрмээ гадарлахаас хэтрэхгүй хүний сараачсан, өөрийн мэдэхгүй технологийн хуурай бичвэрийг уншаад ойлгочихож байгаа нь тэр. Арав хэлж ярьснаас нэг л бичихэд өчнөөн олон удаа бодно, тэр тутам эцсийн бүтээгдэхүүн боловсронгуй болно. Одоо бол би хүмүүсийг бичээд ирээ л гэдэг болсон байна лээ. Таны л сургууль юм даа.

Бал эрхлэгч, Та Монголын хэвлэл мэдээлэл, сэтгүүл зүйн салбараар ч зогсохгүй мэдээллийн технологийн соруудын нэг нь байлаа. Тийм ээ, Та олон хүнд энэ салбараас хол юм шиг харагдах ч таны санаачилга, шууд оролцоо, дэмжлэгээр Монголын өдөр тутмын сонины эх бэлтгэл компьютерээр анхлан хийгдэж, Монголын хэвлэл мэдээллийн байгууллага хамгийн анх удаа компьютерийн өөрийн сүлжээтэй болж, Монголын хэвлэл мэдээлэл интернэтэд өөрийн байраа эзэлж билээ. Энэ бүгд тухай бүртээ Монголын мэдээллийн технологийн дэвшил ахиц болж байлаа.

“Ардын эрх” сонины компьютерийн төвийн анхлан зохиож хэрэглэсэн програм, мэргэжлийнхэн нь тухайн үед 128-аас хойших гар хэмээн нэрлэж байсан зүйл бол үнэхээр тэр үеийн Монголын компьютерийн хэрэглээний хувьсгал байсан даа. Товчдоо бол кирилл болон латин үсгээр Windows орчинд шууд фонт солилгүй бичих боломж 1994 оны хавар гэхэд Монголд байгаагүй юм. Мэргэжлийн их сургуулиуд, тухайн үед Монголдоо мэдээллийн технологиор тэргүүлж байсан Мэдээллийн харилцаа компани, Хөрөнгийн бирж, Статистикийн газраас эхлээд олон байгууллагаар явж, судлаад ийм зүйл байхгүй байна гэхэд Та “Тэгээд хийчихээ ч дээ, “Ардын эрх” хувьсгал хийе л дээ” гэж хэлж байсан нь миний санаанд тод тусаж, өөр олон зүйлд зоригтой хандах том сургамж өгчээ.

Мөн таны оролцоо дэмжлэгээр Монголын мэдээлэл зүйн олимпиад амжилттай үргэлжилж, жил бүр түрүүлсэн, тэргүүн байруудад шалгарсан олон сурагч одоо Монголын компьютер, интернэтийг тодорхойлж байна.

1995 оны өвөл юмдаг. Нэг өглөө шуурхайн дараа “Чи ороод ирээ” гэв. Хурал дээр сонин цагтаа буудаггүй, сүлжээ их саатаж байна гээд нэлээд үзэлцсэн, хэдэн ч хүнтэй тулаад авсан бухимдуухан би өрөөнд нь дагаад оров. Гэтэл өөдөөс шал өөр зүйл инээмсэглэсээр асуусан нь “Интернэт гэж мэдэх үү?” гэж байна. Би ч сурсан зангаараа баахан тайлбар урсгахаар ярьж эхэлтэл “За явъя” гээд Мэдээллийн харилцаа компани дээр очиж Д.Энхбат захиралтай уулзаж билээ. Интернэтийн байнгын төвийн нээлт хийхийн өмнө цөөн хүмүүст ганцаарчилсан танилцуулга хийсэн нь тэр бөгөөд “За, би орчуулагчтайгаа ирлээ” гээд инээж байж билээ.

Ингээд удалгүй интернэт албан ёсоор нээгдээгүй байхад л “Ардын эрх” хэрэглэгч нь болж байв. Групп 10 буюу олон хэрэглэгчтэй байгууллагын ангиллаар холбогдсон нь тухайн үедээ АНУ-ын Элчин сайдын яам, Цаг уурын газар тэгээд л “АЭ”. Хагас жилийн дараа “АЭ” анхны вэб хуудсаа хийж билээ. Хожим нь “Өнөөдөр”, “UB Post”, “Өдрийн сонин”-ы вэб хуудсууд www.mol.mn/argamag/... хаягаар гадаадад байгаа монголчууд болон Монголыг сонирхдог гадаадынхан уншиж, талархлын и-мэйл олноор ирдэг байсныг санаж байна. Өнөөдөр ч гэсэн “Монгол ньюс”-ийнхээс өөр хүлээн зөвшөөрөгдсөн стандартаар вэбээ хийчихсэн, өдөр тутам шинэчилж байдаг хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл Монголд алга. Үүгээр таны торгон мэдрэмж, ирээдүйг олж харах чадварыг тань дурсахыг хичээлээ.

1996 оны сонгуулийн дараа шинэ засаг төрийн шийдвэрээр та ажлаа өгсөн. Ингэхэд “Өнөөдөр” сонины эх бэлтгэх анхны хоёр компьютерийг угсарч ажиллуулж байснаа үнэхээр их аз гэж боддог. Ер нь “Ардын эрх”-ээс авахуулаад “Монгол ньюс”-ийн бүх компьютер, сүлжээ, хэвлэлийн эх бэлтгэх хэрэгсэл, программ хангамжууд үнэндээ таны ажил, таны бүтээл байсан билээ. Таны удирдлага, таны менежмэнтгүйгээр энэ бүгд бүтнэ, ажиллана гэдэг худлаа байсан.

Хэдхэн хүнд чимээгүйхэн “надтай цуг шинэ сонин гаргах уу” хэмээн санал тавьж байхад тань “Би хийж эхлүүлсэн ажлынхаа үр дүнг үзмээр байна. Сониндоо үлдэе, гэхдээ танд хэрэгтэй бүх нөхцөл технологийг би бүрдүүлж өгнө өө” гэж билээ. Ингээд амралтаа аваад тантай цуг явж компьютер, сүлжээний техникийн шийдэл хийж өгөхөөр Буянт-Ухаагаас хөөрч байх агшин санаанд мөн л тод үлджээ. Харин ингэж шинэ сонины хоёр компьютерийг угсарч өгсөн, экс эрхлэгчтэйгээ цуг ниссэнийхээ дүнд нөгөө зөрж үлдсэн ажлаасаа халагдчихаж билээ.

Ингээд намайг хувийн бизнес эрхлэхээр шийдсэн үеэс та санхүүгийн болон санаа сэтгэлээр дэмжиж, чи чадна хэмээн их зоригжуулдаг байсан. Компанийн дүрмээ анх бичээд ороход бичсэнийг минь нэг л удаа гүйлгэдэг та харин нухацтайхан дахин хараад хэн бичиж өгсөн юм бэ, хүнээр зөвлүүлж туслуулсан юм уу хэмээн асуулаа. “Үгүй би өөрөө бичсэн” гэхэд таны хариу инээмсэглэлээс би анх удаа өөрийн бичсэн зүйлээрээ үеийнхээ сэтгүүлч найз нөхдийн танаас овоо доо хэмээн магтуулахдаа төрдөг баярлах сэтгэгдлийг мэдэрч билээ. Нийтлэл байтугай амьд дүрэм бичих чадварыг Та л удирдан залахдаа сургаж чадсан байлаа.

Юм хийе гэсэн залуу хүнд итгэж чадна. Итгэсэн хүнээ ажлыг нь дуустал хийлгэж, дэмжиж чадна. Урам өгнө, алдах үед тулж түшээд сургаж чадна. Жинхэнэ удирдах хүнд л ийм чанар байх ажгуу.
1999 онд АНУ-д суралцаж байгаа гэр бүлийнхээ хойноос, мөн мэргэжлийнхээ оргил өөд зүтгэхээр явснаас хойш нутагтаа очих бүртээ тантай уулзаж, хол байхдаа ч тантай утсаар хааяа ярьдаг байлаа. Хэчнээн завгүй ч цаг гарган ярилцаж, охид сайн уу, Борчулуун сайн уу, шинээр юу хийж байна хэмээн энгийн харилцдаг. Үргэлж шинийг эрэлхийлдэг зангаараа бизнес юу байна гэж асууна.

2000 онд Америкт мэргэжлийнхээ ажилд ороход минь таны өгсөн тодорхойлолт чухал үүрэг гүйцэтгэсэн билээ. Гурван хүнээс тодорхойлолт авснаас таны бичсэн нь дарга Жонд хамгийн их таалагдсан гэдэг юм. Саяхан миний долоон жил ажилласан гэрээний дүгнэлтийн ярилцлага дээр Жон “Энэ захиа чамайг ажилтай болгосон, чиний дарга хүнээ таньдаг, мэддэг, итгэдэг, тодорхойлж чаддаг жинхэнэ менежер байна” хэмээж байсныг тандаа дуулгах боломж харамсалтай нь олдсонгүй.

2001 оны хавар аав минь хар залуугаараа гэнэт осолд ороод явчихаж билээ. Би нутагтаа тавь хонож, тантай хэдэнтээ уулзсан нь бидний сүүлчийн уулзалтууд байж гэж хэрхэн мэдэх билээ. Тэр үед та өөрийнхөө аавыг мөн гадаадад байхдаа ослоор алдсан тухайгаа надтай хуваалцан, мөнх бус амьдралын өмнө сөхрөхгүй хатуужилтай явах сургамж, зөвлөгөө өгсөн. Хүний зовлонг сайн ойлгодог байсан таныг хүндэтгэн дурсаж байна.

Таны бүтээл, таны бүтээгдэхүүн зөвхөн Монголд бус дэлхий даяар түгсээн. Эрхэм эрхлэгч таны “Өнөөдөр” үргэлж мөнхөд үргэлжилнэ ээ. Та Бурхны оронд тавтай нойрсоорой.

Шүр эгч, Мөнхтүшиг, Нандиа, Номин болон үр хүүхэд, ээж, ах дүү, төрөл төрөгсдийн тань уй гашууг хуваалцъя! “Монгол ньюс” группийнхэнд гүн эмгэнэл илэрхийлье!