Миний үзсэн анхны цахим тоолуур

"Мөнхбаатарын сэтгэгдэлд хариулах нь" бичлэгтээ тааруухан өгүүлэл маягийн зүйл бичиж байснаа блогтоо тавих юм байна гэж билээ. Мэдээлэл холбооны технологийн анхдугаар чуулган гэж Монголд 1999 онд зохион байгуулах ажлын хэсэгт оролцсон юм. Чуулганы бэлтгэл ажлыг амжуулж явахдаа хүүхдүүдэд мэдээллийн технологийн мэдлэг олгох зорилгоор бичиж эхэлсэн эд л дээ. Урьд өмнө энд тэнд нийтлэж, гаргаж байсангүй ээ. Блогчид уншаад шүүн тунгааж элдэв сэтгэгдэл үлдээнэ үү.

Миний үзсэн анхны цахим тоолуур

Би аавыгаа дууриаж тооны хүн болохыг мөрөөддөг байв. Аав дунд сургуулийн физик математикийн багш тул янз бүрийн гоё бодлого бодно. Би ч дутахгүй элдэв томъёо энээ тэрд шамдана. Сургуульд орохоос өмнө, тавтай байсан юм уу даа, гудамжны хүүхдүүдээ тойруулж суугаад арван мянгын дотор нэмэх хасах үйлдэлийг цээжээр хийж гайхуулна. Ёстой тооны мастер, энэ хүүхдээс түргэн, алдаагүй боддог хүн манай энэ хавьд үгүй гэж ойр хавийн эгч ах нар шагшина. Тэд шороон дээр хэдэн баганаар тоо бичиж байгаад чиний хариу зөв, буруу, аа үгүй ээ бид алдсан байна гэж ирээд шавж өгнө дөө. Аав ч үүнийг хөгжүүлэн дэмжиж үе үе уралдаж тоо цээжээр бодно.

Аав нэг өдөр зузаавтар номын хэмжээтэй, нэгэн сонирхолтой хайрцаг цүнхнээсээ гаргаж ирлээ. Гадуурх ширэн уутыг задалж үзтэл тоонууд бичсэн олон товчлууртай юм. Бас дээд хэсэгтээ нэг мөр бүхий дэлгэцтэй. Аав хайрцагийг цахилгаанд залгаж асаатал нөгөө дэлгэц гэрэлтээд тод ногоон болов.

Аав хуруугаар товчлуур дээр ээлжлэн дарахад чиг чиг хэмээн дуу гарч, дэлгэц гэрэлтэн ногооноор тоонууд урсан гарна. Тоо бичигдсэн товчлуур дээр хуруу дармагц дэлгэц дээр тэр тоо гэрэлтэн нэмэх тэмдэг бүхий товлуурийг дарж дахин тоонууд дээр дараад тэнцүү тэмдэг дээрээс хуруу салмагц нийлбэр дэлгэц дээр гарна. Тоог гайхамшигтай хурдан нэмдэг ийм ид шидийн хайрцаг би үзэж байсангүй. Дуулж, сонсоо ч үгүй байж.

- Аав аа, энэ чинь одоо юу юм бэ? хэмээн тэсвэр алдан асуулаа.

- Тооны машин гэдэг юм. Арифметикийн дөрөв болон бусад олон үйлдэл хийдэг электрон төхөөрөмж гэж аав хариулав. Сургуульд орох нас хүрээгүй ч үе үе аавыг дагаж хичээлд нь суух би электрон гэдэг үгтэй хэдийнээ танил болсон байлаа. Гэхдээ электрон багаж төхөөрөмж байдаг, тэгээд түүгээр тоо алдаагүй боддог гэж миний бяцхан ухаанд орж буусангүй.

- Аав аа, тэгээд энэ чины хэдэн электроноос бүтсэн юм бэ? Электрон нь цахилгаанаас урсаж орж ирж байгаа юу? Электронууд яаж тоо бодож байгаа юм бэ? Электрон тэгээд ухаантай юм байна, тийм ээ? гэж бараг нэг амьсгаагаар угсруулан асууж аавыг удтал инээлгэж билээ.

Энэ миний нүдээр үзэж гараар барьсан хамгийн анхны цахим тоолуур байлаа. Аавын ярианаас тэр тооны машин бол бас их мундаг чадалтай нь бус, үүнээс олон оронтой тоог бүр түргэн хугацаанд тооцож чаддаг машин байдаг. Тооцоолон бодох электрон машин гээд бүр их хүчтэй гоё эд байдаг. Түүгээр богино хугацаанд асар том тооцоог хийдэг. Миний үзсэн тооны машин бол маш жижиг хувилбар нь болно гэх мэт олон зүйл мэдэж авлаа.

Тэр цагаас хойш тоонд улам дуртай болж, физикч болох мөрөөдөл улам аслаа. Цахим тоолуур бүтээдэг хүн болох далд сонирхол анх удаа төрсөн ч тэгэс гээд мартагдсан байлаа. Бүр хожим арван хоёр жилийн дараа энэ хүсэл дахин ундарч билээ.

Улаанбаатар хот, 1998 он

Улс тунхагласаны баярын мэнд хүргэе!

Блог уншигчиддаа, Аргамагийн харилцагчиддаа, утасны Омега картын хэрэглэгчиддээ Монгол Улс тунхагласаны болон АНУ-н талархалын баярын мэндийг хүргэе!

Цаг хугацаа ч нээрээ нисэж байна аа. Дээрх мэндчилгээг блогтоо гурвантаа биччихлээ. Эхний удаа оюутан цагийн "халхын баяраа" дурсаж, дэлгүүрийн үүд сахиж гадаа хонох талаар болон Аргамагийн хэрэглэгчидийн сюрпризийг тэмдэглэн бичсэн байна. Удаагаар нь бизнесийн соёлын нэг хэсэг болох ажлын хувцаслалтын талаар товч өгүүлж мөн л Аргамагийн хэрэглэгчидийн сюрпризийн мэдээлэл дагуулжээ.

Энэ удаа "turkey"-д тань дагалдах нэгэн саладны рэсэпи нийтлэе! АНУ-н компаниуд жил бүр ажилтнуудаа "Thanksgiving Luncheon" гэж хийдэг бөгөөд энэ жил ихэд таалагдаад, хүний нөөцийн газрын даргаар заалгасан эд юм. Орчуулга хийхдээ тааруухан тул англи хувилбарыг нь хавсаргав.

Орох материал ( Ingredients) :
• зүссэн хэсэг брокли ( 1 bunch broccoli, cut up)
• хагас аяга улаан сонгино (1/2 cup finely chopped red onions)
• хагас паунд болгож жижиглэн хэрчсэн гахайн өөх (1/2 lb. bacon cooked, crumbled)
• нэг аяга үзэм (1 cup raisins)
• хагас аяга жижиглэсэн сэлэри (1/2 cup diced celery)
• хагас аяга наран цэцгийн үр (1/2 cup sunflower seeds)

Амтлагч ( Dressing) :
• нэг аяга салад амтлагч (1 cup Miracle Whip salad dressing) - Би WalMart-s өөр брандийг аваад хэрэглэсэн, болж байна лээ.
• хоёр цайны халбагаар элсэн чихэр (2 teaspoons sugar) - Би бор сахар (brown sugar - багад бурам гээд эмээ минь жаахан долоолгодог байж билээ :-) ) орлуулаад хийсэн чинь бүр гоё болж байна лээ. Зөгийн балтай юм шиг амтагдаад л.
• нэг цайны халбагаар уксус буюу орос цагаан цуу (1 teaspoon vinegar)

Найруулах :
Бүгдийг нь холиод хутгачих шиг амархан юу байх билээ :-). Хөргөгчид бас 30-д минут тавьсан юм байна. Брокли нь зөөлрөөд гоёо болж байна лээ.

За одоо Аргамагийн талаар ...

Жил бүр Улс тунхагласны баяраар хөнгөлөлт үзүүлдэг Аргамаг энэ удаа шагналын оноогоо долоо хоногийн хугацаатайгаар 250% нэмэгдүүлж байна. Ингэснээр 2/5/10 карт тутам үнэгүй карт авах оноо цуглуулдаг байсан бол нэг удаагийн худалдан авалтаар 2.5 дахин их шагналын оноо цуглуулах буюу $20 Карт авахад $5 картын оноо шагналд авна гэсэн үг.

Талархалын баяраар худалдааны элдэв хөнгөлөлт үзүүлж, хэсэгтээ алдагдалтай наймаа эрхэлж, гадаа хээр хонуулан байж худалдан авагчидаа хөгжөөн жилийн гол борлуулалт хийх үеийг нээдэг АНУ-н бизнесүүдийн ижлээр Аргамаг Инкорпоратед ч хэрэглэгчиддээ зохих бэлэгээ энэ удаа барьж байна.

Хар баасан гаригт эхний 10 яриа хийсэн хэрэглэгч бүрийг, мөн өдрийн тэг цагаас эхлэн манай онлайн худалдаагаар карт худалдаж авсан эхний 10 худалдан авагч бүрт тусгай "сюрприз" хүлээж байна. Ямар бэлэг байгаа болон хэн хэн азтан болсныг арваг нэгдүгээр сарын 30-ны даваа гариг буюу "cyber monday"-д танилцуулна аа.

Сайхан баярлаж, сайхан шоппиндож, хамгийн гол нь "хээр" сайхан хоноорой :-)! Дэлгүүрйин гадаа цаг явж өгөхгүй, дээр нь хүйтэн байхад нутгаадаа утсаар ярьсан шиг ээ байх ч бас зүгээр шүү!

Linux vs. Windows

http://groups.google.com/group/limnux/topics гээд нэг сүрхий хэлэлцүүлэг байх. Linux хэрэглэгчдийн Монголын группийн 298 гишүүд үүгээр хэлэлцүүлэг өрнүүлж элдэвийг асууж лавлаж, чаддаг мэддэгээ бусдад дамжуулж, биеэ биеэсээ суралцаж, мэтгэлцэж байдаг онлайн талбар л даа. Хамгийн олон мессэж бичдэг нь мэдээж Дөлөө, араас нь Алмас, Хасаа, Гоби, Цэцболд айрагдаж байна лээ. Маний хувьд далайд дусал гээчээр үе үе ганц нэг имэйл чулуудчих хэмжээнд.

Группийн гишүүд дийлэнх нь дэврүүн сэтгэлтэй, юм сурья, хийж үзье гэсэн сайхан залуус. Товч ярилцсанаараа таамаглахад бараг манай дүүгийн дүү нар юм билээ. Гэхдээ ажлын салбарт нас намба ч ямар хамаа байлаа, ялангуяа мэдээллийн технологийн салбарт. Маниас тав жилээр оймс илүү элээсэн Баатар ах тугаа бариад "дэлхийн хэмжээний шийдэл" хийсээр давхиж л байна, олоон ах Энхбат захирал УИХ Эрхэм гишүүн болсон ч АйТигаараа сэтгэсэн, ярилцсан хэвээр л байна лээ. Бүр олон ах Сүхдорж гуай "код нухуулсан хэвээрээ, ах нь" гээд мэнд хүргүүлсэн л байна.

Группийн сайхан залуус бүгд тэр "лайникс" гээчдээ мөн их үнэнч юм даа. Мань ч тэднээс дутахгүй л Лайникс ахын бүтээлээр "занималдана", гэхдээ энд нэг л том ялгаа байгаа нь манийг үе үе хэдэн өгүүлбэр хэлхэхэд хүргэнэ. Биднийг фан болгоод байгаа лайникст байдаг нэг томоохон өрсөлдөгчийг Виндовс гэнэ. Манай залуус энэ нөхөрт үгүй мөн их дургүй юм аа. Үг дуугүй л өөдөөс нь галлачихна. Ерөөсөө л Виндовс огт хэрэггүй, энэ чинь хорхой, цагийн гарз, нэрвийн үрлэг гэнэ шүү дээ.

Маний хувьд Билл ахын бүтээлийг Лайникс ахынхаас дутахгүй хэрэглэдэг, дийлэнхдээ бүр илүүтэй ашигладаг тул "биш ээ, тэгэж туйлширч болохгүй" гээд зүтгэчих нь дээр өгүүлсэн нэг ялгаа. Энэ нь өрсөлдөгчөө муулж байж өөрийгөө сайн гэж харуулах аргыг огт тоож үздэггүйтэй минь холбоотой.

Жишээлэхэд, хэдэн жилийн тэртээ манай муу Лхагва Лас Вегаст дэлхийн аваргын төлөө үзлээ дээ. Энэ нь цагтаа ихээ том эд байсан бөгөөд хэзээ л Монгол хүн дэлхийн аваргын төлөө зодолддог байлаа гэх үе шүү дээ. Одоо бол ч бид дэлхийн аваргатай, олимпийн аваргатай болжээ. За сэдэвтээ эргэж оръё, хадуурахгүй шүү :-). Лхагвагаа үзэж байхдаа ухаангүй дэмжиж, өмнөөс нь давхиж очоод үзэлцэж, нэмэрлэчих гээд хажуугаас Мексико-д балиашиглаад буй хэдэн нөхдийг "хусачих" гээд л ... Цуг үзэж байсан Мөнхөөгөөрөө манай найзын "ах" нь байгаа юм аа гэж хэлүүлж байж хэдэн балиашиг урвуулж бас ч үгүй ганц нэг үнэгүй beer-тэй юм биш үү. Хэдийгээр ингэж нэгэн Монголоо дэмжиж байсан ч өрсөлдөж ялсан Мексикийн чадвар, залуу нас, техник, олон зүйлд биширч, яах аргагүй сайн тамирчин юм гэж хүлээн зөвшөөрч л явлаа.

За бас нэг жишээ нэмэхэд, манай Гомбо (дээхэн нэг бичлэгтээ дурдаж байсан даа, НЭТИ-г маний дараахан төгссөн гээд) FreeBSD, Linux-н жинхэнэ "улаан" фэн хүн, юун манай группийн залуус :-). Энэ талаараа хэдийнээс ажилласан, хийсэн ч юмтай хүн. Гэхдээ хэзээ ч маньд Windows огт хэрэггүй, наадахаа хая гэж хэлдэггүй л хүн дээ. "Нэгийг нь тантагт нь тултал муулж, нөгөөг нь дээш татдаггүй юм аа" гэдэгтэй минь эвлэрсэн нэгэн болоод тэр байх. Эсвэл эртнээс биеэ биеэ мэдэх, найз улс бас өөрөөр ойлголцдог ч юм болов уу :-).

Америк дахь Монголчуудын бизнесийн хөгжил

Чингэс хааны үзэсгэлэн Дэнвэр хотноо арван сарын 16 буюу өнгөрсөн долоо хоногийн баасан гаригт нээлтээ хийсэн сайхан үйл явдал боллоо. Маргааш нь буюу 17-ны бямба гаригт хойд америкийн Монголчууд хуралдай хийхээр Хойд америкийн Монголчуудын нийгэмлэг зар тараасан нь дөрвөн чиглэлээр амжилттай хуралдаж Америк дахь Монголчуудын холбогдолтой олон асуудал хэлэлцлээ.

Бизнесийн хэсэгт хэлэлцүүлсэн илтгэлийн товчлолыг блогтоо тавья.

Mongolian American Business Development

View more presentations from MACC.

Компьютерийг тооцуур гэвэл эвтэйхэн

Даяар Монгол дээр Японоос Ч.Чимэгбаатар "Компьютерийг Монгол vгээр хэлбэл" гээд нийтлэл бичжээ. Нөгөө загтасан газар маажлаа гэгчээр уншсан даруйдаа нэг сэтгэгдэл бичиж үлдээснээ блогтоо бичлэг болгохоор орууллаа.

***

Компьютер нь тооцоолуур мөн үү гэвэл мөн. Утга нь ч тэгэж таарах байх. Compute буюу тооцоолох гэсэн үгтэй үндэс нэгтэй ч биз. Гэхдээ ингэж урт үг хэрэглэх нь үнэндээ зохистой биш болоод л улсууд тоогоогүй байх.

Тооцоолуурт гээд үзье л дээ. Эвсэл муутай гийгүүлэгчүүд дээр гурвын гурван урт эгшиг нэмэгдэхээр эвцгүй болно гэнэ. Энэ нь байгаль, нийгэмд байх вариацын арвич зарчимтай тэрсэлдэж буй тул хэл соёлд нэврээгүй талтай ч гэнэ.

Тоолуур гэж монгол үг байдаг даа. Хэн ч үүнийг шууд ойлгоно. Оросоор орчуулбал счётчик гэх байх. Тоолуур байгаа бол тооцуур бас байна аа гэж тайлбарласан Ч.Эрдэнэ баавайн сонголт надад хамгийн их таалагддаг.

Энэ нь үг-үсэг-үзэг гээд монгол үгс бүтсэнтэй ижил зарчимтай гэнэ. Математикт байдаг инвариант буюу хадгалагдах чанар гээч ойлголт энд монгол хэлдэнд үйлчилж буй нь энэ. цас-цаас-цааз ч ийнхүү аргаар үүссэн ажээ. Их гурвалжин номны 161-162 хуудаснаас будаа идэв :-)

Үг үүсдэг, хэлний чадварыг нэмэгдүүлдэг бас нэг аргыг л жишээлэв.

Аргамагийн утасны тав, арван долларын Омега картуудын ярих хугацааг нэмлээ

Аргамаг Инкорпоратэд урьд нь маркетингийн зорилгоор 5, 10 долларын үнэтэй кардуудаар харьцангуй бага минут яриулдаг байлаа. Үүнийг өөрчилж есөн сарын 11-с эхлэн уг ангилалын картууд Омега20 карттай ижил ханштай болголоо. Одоо манай локал холболтын дугаарт залгавал Омега5 картаар монголын суурин утсанд 50 минут, гар утсанд 29 минут Омега10 картаар монголын суурин утсанд 100 минут, гар утсанд 60 минут тус тус ярина.

Худалдсан эсвэл цэнэглэсэн 3/5/10 карт тутам шагналын үнэгүй карт ирдэг манай хөнгөлөлтийг та бүхэн сайн ч мэддэг, сайн ч хэрэглэдэг. Уг програмын хүрээнд 5/10 долларн картуудыг хүмүүс шагналдаа ихэндхээ авч хэрэглэдэг юм. Ингэж олноор үнэгүй авч хэрэглэх болон Омега20 картын шагналд дагалдан гарах зардлыг нөхөхөд энэхүү бага яриулсан зөрүү зарцуулагдахаар анхлан тооцоолсон юм. Мөн элдэв зар сурталчилгаа, хандив дэмжлэгийн сангийн дийлэнх хэсэг эндээс бүрдэхээр тооцоолж бүтээгдхүүний өртөгийг тогтоосон юм. Үүнийгээ л бид маркетингийн зорилгоор гээд буй хэрэг.

Анхлан өртөг тооцоолохдоо таван жилээр тодорхойлсон бөгөөд өдгөө энэ хугацаа дууссан тул бид шинэ өртөг тооцооны систем боловсруулсаны дүнд уг ангилалын картуудын ханшийг буулгаж, ярих минутыг нь нэмлээ.

Мөн бид маркетингийн хөдөлгөөнт систем нэвтрүүлэхээр боллоо. Энэ нь тодорхой богино хугацаагаар хямдрал, сугалаа, хөнгөлөлт, шагнал гэх мэт өөр өөр төрлийн хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлэх болно. Тухайлбал, 9/13-9/19-нд "Buy 1 get 1 FREE" хөтөлбөр ажиллана. 9/20-9/26-ны өдрүүдэд "Double Award Points" хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ. 9/28-9/30-нд "25% Sales" хөтөлбөр үйлчилнэ.

Хасаагийн олон сэтгэгдэлд хариулах нь

Хасаа,

Блогт минь дахин дахин олонтаа сэтгэгдэл үлдээж, Дөлөө бид хоёрын талаар бичлэг өөрийн блогтоо оруулсанд их баярлалаа.

Нэгэн сэтгэгдэлдээ чи өөрийгөө хоёрдугаар курсдээ ч ороогүй хэмээн голонгуй бичсэн ч хөтлөж буй блог, limnux группэд илгээж байгаа зөвлөгөө имэйлүүд болон Linux InstallFest 2009 өдөрлөгийг зохион байгуулалтад хувь нэмрээ оруулж буй зэргээс ажихад хэдийнээ мэргэшсэн, мэдлэг чадвар өндөртэй нэгэн болох замдаа эргэлтгүй оржээ гэдэг нь харагдах бөлгөө.

Мөн тэр сэтгэгдэлдээ “Гэхдээ Монгол шиг төлбөрийн чадваргүй хүмүүст үүнийг яаж энгийн үгээр ойлгуулах вэ?” хэмээн асуусан байна. Өөрийн хувийн бодлоор асуултад хариулая. Хөндлөнгөөс харахад Монголд амьдрал харьцангуй сайжирч байна, орлого мөнгө ч нэмэгдэж байх шиг байна. Хүмүүсийн захиж эндээс авахуулж буй хэрэглээний зүйлс машин унаанаас авахуулаад тооцуур, гар утас хүртэл ихэнхдээ л нилээд “тансаг” талын зүйлс байдаг болжээ. Мөн зардал өндөр гарч буй ч олон сайхан сургалт, зөвлөгөөн, хуралд ирээд оролцдог болчихожээ. Иймд асуудал төлбөрийн чадвартаа бус мэдээллийн технологийн хэрэглээний ойлголт, мэргэжилтнүүд болон байгууллагуудын удирдлагын арга барил, бараа бүтээгдхүүн үйлчилгээний үнэ хөлс тодорхойлох зарчим, бизнесийн этик, оюун ухааны бүтээлийн үнэлгээ, ойлголтын талаар болж хувирна. Мөнгөөр шийдэх бус бизнес явуулах арга барил тооцоогоо өөрчлөх замаар шийдэх хэрэгтэй байх гэж бодож байна.

Windows илүү юу, Linux илүү юу гэдгийн шууд харьцуулаад хэлчих ер нь амаргүй. Би Microsoft-н бүтээгдхүүнийг өмөөрч хамгаалаад, шүтэн бишрээд суудаг нэгэн ч биш. Давтан, давтан хэлэхэд Монголд байгаа улсууд дэндүү туйлширч зөвхөн нээлттэй эх л бүгдийг аварна гээд буйд шүүмжлэлтэй ханддаг, “Мэдэхгүйгээ битгий ад үз ээ! Тэнд илүү зүйл байгаа болоод зон олон хэрэглэж буй юм. Хэрэгтэйгээ аваад хэрэггүйгээ зүгээр орхиж бай, өнөөдөр чиний худлаа гэсэн чинь үнэн болж хувирах үе бий. Одоо муу нөхөр гэж бодсон нэгэн амийг чинь амарсан сайн найз байх нь элбэг” хэмээн өвөөгийнхөө хэлж ярьдаг байсныг дагаж амьдардагын хувьд мөн Microsoft, IBM-н хаалтай бүтээгдэхүүнүүд нээлттэй эхийхнээс илүүтэй тохирдог нөхцөлд амьдарч ажиллаж буйн хувьд нийтэд зөв ойлголт өгөх үүднээс маргаан мэтгэлцээн өрнүүлж байдаг юм. Нээлттэй эхийг бүрэн үгүйсгэсэн нэгэн таарвал мань нөгөө талд гарчихсан бас элдэв баримт дурдаад зогсох л байх :-).

“IBM Red Hat хоёр нийлээд дундаасаа бас дажгүй систем санал болгодог” хэмээсэнд чинь тодруулга хийхэд IBM хаалттай системийг илүүтэй хөгжүүлдэг ч нээлттэй эхэд их анхаарал хандуулдаг бөгөөд Red Hat-г худалдаад авчихсан билээ. Эх код нь нээлттэй ч гэлээ үйлчилгээ нь төлбөртэй байдаг бөгөөд Power процессортой серверүүддээ илүүтэй хэрэглэх боломжийг өгч байгаа. Гэхдээ уг серверийн үндсэн үйлдлийн систем болох хаалттай AIX үүнтэй зэрэгцүүлэшгүй илүү байдаг. Одоогоор RISK төрлийн Power процессорыг ажлуулах талаар AIX-д өрсөлдөгч байхгүй. Intel-P төрлийн процессортой сервэрүүд, тоолууруудын хувьд үнэндээ “том цэнхэр”-н зах зээл биш ч гэлээ Red Hat-н үндсэн хэрэглэгчдийн эрх ашгийн үүднээс тэднийг үйлчилгээнд хамруулж улмаар нээлттэй эхээ хөгжүүлсээр байх биз ээ.

Red Hat-г IBM эгнээндээ элсүүлсний ижлээр Suse-г Novell, MySQL-г Oracle худалдаж авсаныг бид бүгд мэдэж байгаа. Microsoft-г жишээлэхэд хэдийгээр яг одоо нээлттэй эхийн бүтээгдэхүүн зах зээлд гаргахгүй байгаа ч нээлттэй эхийг хөгжүүлж, хэрэглэхээ нэмэгдүүлж буй. Хэдэн жилийн өмнө Hotmail Linux дээр ажиллаж байна гэж нилээд шуугиж Microsoft-г шүүмжилсэн нь өдгөө чимээгүй болжээ. MSN Passport системд нэгдсэнээрээ бодвол одоо бүх сервэр нь Windows болсон биз. Гэхдээ Microsoft 2007 онд 240 сая долларын хөрөнгө оруулж худалдаж авсан Facebook миний мэдэхээр лав PHP дээр бичигдсэн, одоо ч home.php гээд нүүр хуудас нь гараад ирдэг юм. Ийнхүү хаалттай эхийнхэн нээлттэй эхэд хөрөнгө зарцуулж, хөгжүүлж байгаа нь нээлттэй эхийг залгиад алга болгочихно гэвэл их том эндүүрэл. Мөн яваандаа хаалттай эх хаагдаж нээлттэй эх үлдэх хувьсгалын тохироо ч биш юм аа. Зах зээл гээч нь байгаа цагт гигантууд хаалттай эхийн системээ сайжруулсаар байх болно.

Товчдоо мэдээллийн технологид нээлттэй хаалттай системүүд зэрэгцэн оршсоор, хорвоо дэлхий дээр үнэн худал хосолсоор, Плато - Аристотлийн эсвэл Адам Смит -Карл Маркс нарын хэн нь зөвийг мэтгэлцсээр, улс төрийн баруун зүүний талынхан үзэлцсээр, АНУ-д ардчилсан нам, бүгд найрамдахчууд ээлжилж төр атгасаар, магадгүй тахиа өндөгний аль түрүүлж бий болсон эсэхийг маргасаар байх биз ээ. Хамгийн гол нь нэг талд бид туйлшралгүй зөвийг нь хослуулах нь чухал бөгөөд нээлттэй эхийг ч хөгжүүлж хаалттай системээс ч суралцаж дэвших бөлгөө.

Хасаа, найз нөхдийн хамтаар нээлттэй эхийг хөгжүүлэхийн зэрэгцээ windows-ийг зөвхөн ашгийн төлөө, мөлжлөгийн машин гэж боддог нь бурууг ойлгож, хаалттай эхийн системийн давуу талуудаас хүлээн зөвшөөрч буйд бүр их байртай байна.

Ингээд мэдээлэл холбооны технологийг Монгол хөрсөнд шингээж буй ажил үйлсэд болон Linux InstallFest 2009 өдөрлөгт оролцогчдод амжилт хүсье! Дэлхий даяар тэмдэглэх чөлөөт болон нээлттэй эхийн програм хангамжийг (Free ad Open Source Software) сурталчлах, таниулах Software Freedom Day энэхүү өдөрлөг зохиогдож буйд тун баяртай байна.

Мөнхбаатарын сэтгэгдэлд хариулах нь

Мөнхбаатар аа,

Блогт сэтгэгдэл үлдээсэнд байрлалаа. Нээлттэй эхийн талаар өргөн ярилцах хэрэгтэй гэж чи зөв хэлсэн байна. Монгол мэргэжилтнүүдийн хувьд энэ нэг ч их шинэ зүйл бус хэдэн жилийн тэртээгээс энэ талаар ярилцаж, санал солилцож байгаа. Өдгөө нээлттэй талаас ч хаалттай байгаа салбарт ч аль алинд нь монгол хүний ажил гэж хэлчихээр зүйл зөндөө бий болжээ. Ялангуяа нээлттэй эхийн талд монгол гэх зүйлс элбэгшиж, элдэв программ, системийн монгол хувилбар бий болж, орчуулж хөрвүүлсэн ном, сайтууд ч олширч буй нь үнэхээр сайхан. Жишээ нь, Гомбо (Уул нэр нь Ганболд л доо, оюутан цагаас ийм нэрлээд заншчихаж. Бид нэг сургуульд Гомбо маниас хоёр курсийн ард сурч байсан, эртний найзууд) маань уржигдар мессэнжерээр холбогдлоо. 10-д жилд нээлттэй эхийн талаар маш их юм хийжээ. Ялангуяа freebsd-р үнэхээр ихийг амжуулсан байна.

Гэхдээ нээлттэй эхийнхэнээс жингийн нөгөө талыг эрс эсэргүүцэгчид маш их байна. Тэгэж туйлширч болохгүй л дээ. Та бүхний наад болохгүй, үгүй, таарахгүйд чинь хэрэгтэй авчихаар зүйл их бий туйлшрахгүйгээр хослуулж байж амжилтад хүрч байна аа гэдгийн газар дээр нь үзэж хараад, амталж амьдараад буй туршлагаасаа хуваалцаж хүмүүст хүргэх гэж байгаа нь энэ.

Урьд өмнө маний санаж харж байгаагүй сонин цэгээс харж ажиглаж бичсэн зүйлсийг чинь унших таатай байлаа. Microsoft-д дургүй талаас хэлсэн санаа чинь миний хувьд их сонин санагдлаа. АНУ-с бусад газар зүгээр л энэ нэрийг дуулаад “No” гэх нь нээрээ элбэг шүү дээ. Миний бодож байгаагаар энэ нь глобалчлал ( даяарчлал гээд байгаа байх аа)-г эсэргүүцэж буйгаас гарч байдаг биз. Ихэнх газар глобалчлал гэхээр америкчлал гэж хардаг л даа. Энэ ч үнэн талтай. Дэлхий даяар Кола ууж, Макдоналдс гээд нэг тааруухан тосонд тааруухан мах татаж шараад тааруухан талханд хавчуулчихсан идэж суух. Сая хөөрхий Жэксоныг өөд болоход хичнээн ч хүн гашуудав. Нэг хар Ерөнхийлөгчтэй болоодохсон чинь дэлхий даяар сүйд боллоо. За тэгээд кофе гэж мэдэхгүй япончуудыг, цайнаас өөрийг үл тоох асан англичуудыг, кофе уух хэдэн зуу, мянган жилийн зан заншилтай арабчуудыг хэн одоо Старбакс уудаг болгочихов оо? Юу хэлэх гээд байна вэ гэхээр McDonald's, Coca Cola, Hollywood, MTV, Starbucks дэлхийг америкчлагдаж буйд гол нөлөө үзүүлж буй. Microsoft ч яг ижил. Ажлын арга барилаа дасал болсон франц, англи, итали, испани маягаараа биз америк сэтгэлгээгээр сольчих гээд байна аа энэ европчууд.

Тэгэхээр одоо яах уу? Оюуны хөдөлмөрийг дээдлэнэ, хүний өмчийг хамгаална гэдэг улсууд Майкрософтийн коре бизнесийг хуулбарлаж болохгүй дээ. Өөр технологи, өөр санаа хайх нь аргагүй. Үүнд нь нээлттэй эх их дус дэм болж байгаа. Нээлттэй эх АНУ-с гаралтай ч гэлээ хүний гайгүй сайн боловсорсон зүйл дээр суурь хийгээд өөрсдийн бүтээгдхүүн бий болгох нь хэрэгтэй байдаг биз. Хятадууд, европийнхон бүгд л хошуураад зүтгэж буй биз. Магадгүй нэгэн цагт Майкрософт мэт гиганттай мөр зэрэгцэх бизнестэй болно ч гэж буй биз ээ.

Мөн хүмүүсийг хоёр хэсэгт хувааж байгаа чинь ч бас л өвөрмөц сэтгэлгээ болжээ. Би лав ингэж ангилж үзээгүй юм байна. Ер нь миний аливаа ангилал хоёр дээр зогсож чаддаггүй, заавал олон ангилал үүснэ эсвэл нөгөө хоёрын чинь дунд холион бантан үүсчээд байдаг юм. Тухайлбал, чиний хоёр ангилалын алинд нь мань багтахыгаа тогтоож барсангүй.

Мань одоо тооцуурыг хэрэглэдэг нэгэн. Миний ажлыг хөнгөвчлөөд, хэрэгтэй зүйлийг хийж байвал дотор нь юу байгаа, яаж ажиллаж байгааг үл тооно. За яг үл тоох ч биш ээ, ерөнхий зарчмыг нь гадарлаж буй ч тэр бүр дотогшоо ороод байх цаг зав, боломж үгүй. Тухайлбал, мань гэртээ Windows Home Server хэрэглэдэг. Хэдийгээр өмнө нь Suse, RedHat хэрэглэж байсан, одоо ч ажиллаж байгаа ч Windows нь хэрэгцээг минь илүүтэй хангаж байгаа болохоор зүгээр л аваад хэрэглэчихсэн хэрэг. Одоо гэрт минь байгаа бүх компьютер автоматаар шөнө бүр бэкап (backup) хийгдчихнэ. Аль нэг компьютер ямар нэг шалтгаанаар эвдрэхэд уг сервэрээс бүх мэдээллийг сэргээчихнэ гэсэн үг. Мөн вирус, хорхой энээ тэрээс хамгаалах програмууд мөн ижил маньгүйгээр шинэчлэгдээд ажиллаж л байна. Xbox 360 тоглоом мөн үүгээр холбогдоод элдэв шинэчлэл нь хийгдэнэ, вэб харна, дуу татаад авчихна, элдэв кино үзчихнэ. Зөвхөн тоглоом биш жинхэнэ энтэртайнмэнт гээч чинь болно. Бусдын ижил мөнгөний гачлантай амьдардаг хойно, мөн хар багаас сурсан хааяа хүний юм зөвшөөрөлгүй туучих зангаа ч бас тавиагүй тул хулгайн кино нэтээр тэнэж явахад нь олоод үзчихнэ.

За эдгээр нь манийг нэгдүгээр ангилалд хамрахыг үзүүлэх байх. Тэгээд ч чиний дүгнэснээр Windows хэрэглэхийг илүүд үзэж буй биз ээ :-).

Гэтэл хоёрт бас ормоор санагдаад байх. “Компьютерийн хөгжилд өөрийнхөө амьдралыг зориулж амьдарж байгаа хүмүүс” гэдэг дэндүү гоё, маньд илүүтэй ойр санагдаад байх. Нэгэнтээ Баатар ах (баруун эргийн, цахим өртөөний гэхээр хүн бүр андахгүй дээ. Блог нь http://shbaatar.blogspot.com/) “бид чинь одоо дэлхийн хэмжээний шийдэл хийж яваа улс шүү дээ” гэсэн нь маньд их таалагдаж үе үе хамраа сөхөхөд хүргэнэ. Америкийн хамгийн том даатгалын бизнесийн мэдээллийн технологийн асуудлыг шийдэлцэж буй Баатар ах, Майкрософтын Өлзий нарын зургаан нөхөд, Яахоогийн Сувдмаа, Илиоснэтворкийн Амгаа, Тэмпл их сургуулийн Ундрах, Мизурийн их сургуулийн Бороо гэх мэтчилэн Гүүгл, Амазон, Эдоби-д буй монголчууд нараар бахархал ч төрдөг. Би эдний дунд гэхээр зүрх ч огшоод ирнэ дээ.

90-д оны дундуур Балгаа нарын нөхдүүдтэй нийлж Микрософтод захиа бичиж “ө”, ”ү” үсэг нэмүүлчих санаатай, Боролдой, Гээеэ нарын хамтаар Микрософтийн Москва, Бээжингийн салбаруудын хаалга татаж явсан үе ч дурсагдах. Тэр үед юун юникод байлаа шүү дээ. Юникодтой болоод харин сайхан болсон доо. Хуучин монгол үсэг ч үүнд хамарсанд их баяртай байдаг. Микрософт дэлхийг амерчлахдаа бас маниусийг хамруулаад манай бичгийг мөнхөлж буй хэрэг л дээ. Энэ ажилд харин Эрдэнэчимэг (блог нь http://erdeelym.blogspot.com/) багшийн үүрэг хамгийн өндөр байсан. Дахин дахин давтахад энэхүү ажлын тань төлөө Эрдэнэчимэг багш Танд их баярлаж явдаг шүү. Хэзээ нэгэн цагт нүүр тулж гар барин танилцах үе ирнэ ээ гэж санаж байгаа.

Тооцууртай, програмчлалтай мань холбогдсон нь энэ бичээд байгаагаас өмнөх явдал л даа. Есдүгээр ангид байхад Цэрэнбат багш бэйсик хэл манай мэргэжлийн хичээлээр зааж тэр зун нь бид математик, тооцоолох мэдээллийн хүрээлэнд Мексикт болсон хөлбөмбөгийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнийн хамтаар дадлага хийснээс эхлэх байх. Дараа жил нь Бадарч багш, Эрдэнэбаатар багш, Сүхээ ах нарын нөхөд манай сургуулийн нэг өрөөнд “Пионер” гээч тооцуур угсарсан нь яах аргагүй их дэм болсон. Гэхдээ яг үнэндээ би энэ багтай нэг их ажиллаагүй юм. Тоонд илүү татагдаж, улсын, олон улсын олимпиад, бэлтгэл гээд цаг зав таарахгүй цөөн удаа хулгана могой тоглохоос хэтрээгүй санагдана. Хожим нь НЭТИ-д суралцаж төгссөн нь амьдралыг минь яах аргагүй тооцууртай холбосон доо. Оюутан байхдаа элдэв код нухаж, оюутаны эрдэм шинжилгээний багуудад хоёрдугаар курсээсээ хамрагдаж, си хэлийг багш нартайгаа цугтаа судлаж, үе үе багшдаа зааж зааж сагсуурч явжээ. Сүүлийн жилүүдэд нь DOS, RSX, Windows 2.0-д кирил үсэг хэрэглэх талаар сүрхий ажилласан нь сургууль төгсөөд эх орондоо амжилттай хөдөлмөрлөхөд үнэхээр их тус болж билээ. Дипломын ажлаараа маань хуучин монголоор DOS-д ажилладаг програм бичсэн нь нэг чулуу болгочихоор одоо ч санааны мухарт зүүгдээстэй хэвээр явдаг. Тухайн үед Norton Commander гээд нэг цэнхэр дэлгэц хаа сайгүй хэрэглэдэг байлаа. Windows гарч ирээд энэ алга болсон доо. Мань үүнтэй ижил гэхдээ хуучин монголоор гардаг эд си дээр хийсэн нь тэр.

За ер нь тооцуур, мэдээллийн технологитой холбогдох хорхой төрсөн үе минь бүр үүнээс ч өмнө хаа тэртээ тав зургаан настайд анх удаа тооны машин үзсэнээс ч эхэлсэн байж магад. Энэ талаараа хүүхдүүддээ зориулж жижиг тааруухан өгүүллэг тэрлэсэн нь ч бий. Ер нь блогтоо нэг тавих юм байна даа.

Ингэхээр мань хоёрдугаар ангилалд мөн хамрагдаж болохоор байгаа биз, Мөнхбаатар аа?

Дөлөөтэй мэтгэлцэж, тэрслүү үг чулуудах нь

http://www.dulmandakh.com/ гээд мань нилээд их орж уншдаг сайхан блог байдаг. Хөтлөгч нь Дөлмандах гээд гайгүй сайн мэдлэгтэй, харилцан чатлахад урамтай, хэлж буй зүйлийн цаад санааг олоод харчихдаг сүрхий хүү бий. Хийж буй бодож буй зүйлийнх нь талаар эсрэг байр суурь илэрхийлэхэд сүрхий сайн хамгаалж, мэтгэлцэж, ухаанаа уралдуулдаг нь ажигдагдана. Товчдоо, мэдээлэл холбооны технологийн Монгол хөрсөнд нээлттэй эхийн системүүдийг суулгах үр цацаж яваа нэгэн.

Дөлөөгийн санаж сэдээд ажиллаж буй нээлттэй эх гээчийн үр ашгийг мань мэт нь чамгүй хүртдэг. Мань хүнийг болон найз нөхдийг нь бүрэн дэмждэг ч үе үе эсэргүү, тэрслүү бичлэг маниас их гардаг юм.

Ер нь манай Номингийн багшийн зааж буй өөрийн эсрэг байр сууринаас ч сайн бичиж чаддаг байх хэрэгтэй гэсэн нь (Номингийн Wii тоглоомын талаар бичсэн эссэний тухай өмнөх бичлэгт бий) маний санаж явдагтай тун таардаг. Тэртээ жилүүдэд Ардын эрх сонинд ажиллаж, Өнөөдөр сониныхонтой холбогдож, олон шар хэвлэлийнхэнийг технологиор бойжуулалцаж байх үед мөн олонтоо дуулж сонсож явсан ч биз.

Ингээд тун саяхан Дөлөөгийн нэгэн бичлэгт тавьсан асуултууддаа би өөрөө хэрхэн хариулахаа блогчидтойгоо хуваалцья. Дөлөөгийн нийтлэл, мань хүний болон бусад улсуудын хариултыг Дөлөөгийн блогоос үзээрэй! Дөлөөд тавьсан асуултуудад мань өөрөө хариулбал:

Өөрийн туршлагаас үзэхэд манай компани Windows-с болж надад зарцуулж буй зардал нь нээлттэй эхийнхээс гарч буйгаас бага байдаг. Мэдээж би Windows-н үйлдлийн системийн төвшинд өөрчлөлт хийж чадахгүй, гэхдээ Windows-н суурь функц, нэмэлтүүдийн хамтаар нээлттэй эхийн програм хангамжуудаас огт дутахааргүй систем бий болгодог. .NET гээч технологи, C# хэлнүүдийн талаар цухас дурдаад байна л даа. Энэ системүүдийг анхлан худалдаж авахад төлбөр хийдэг. Мөн сургалтад хамруулах төлбөр хийж өгдөг. Жил бүр service package буюу нэмэлт үйлчилгээний хөлс төлнө.

Зөндөө төлбөр байгаа биз? Яагаад тэгвэл манай компанийн удирдлагууд ийнхүү илүү зардал гаргадаг вэ гэсэн асуулт гарч ирнэ. Хүмүүс систем солих нь илүү зардалтай гэж тайлбарладагтай санал нийлэх ч өөр бас бус ил тод хэлэгдээд байдаггүй тайлбарууд байдаг.

Ганц нэгийг нь тодруулбал аливаа бизнес хувь хүнээс тэгтэлээ их хамаарч болохгүй юм. Хувь хүн ажлаа сольж болно, ажлаасаа уйдаж болно, архи уугаад зугаацах ч эрхтэй шүү дээ. Энэ үед хэн нэгэн өөр хүн ирээд л нөгөө нээлтэй эхийг эхнээс нь компайл хийгээд унах уу? Эсвэл Микрософт гэдэг компани энэ асуудлыг хариуцсан нь дээр үү? Байгууллага байгууллагатай харьцах нь маш илүү найдвартай гэсэн үг. Нэмж хэлэхэд компанийн ажилтнууд өөрийн бүтээгдхүүнд хамааралтай ажил гүйцэтгэхээс тэр бусдын хэнээс ч илүү хийгээд байгаа зүйлтэй хутгалдаад тэднээс илүүтэй юм хийчих гээд гүйгээд байхгүй л дээ.

Бас нэг зүйл нь нэмж тодруулахад аливаа бизнес технологи нь үнэтэй бус хүн нь үнэтэй гэж үздэг. Тодруулбал, миний зардал windows авч хэрэглэснээс илүү гарна. Цалингаас гадна байх элдэв бусад зардлуудыг хэлж байна л даа. Benefit гэдэг юм энд бол. Жилдээ хэдэн цагийн цалинтай амралт өгөх вэ? Нийтдээ хэдэн цаг цалинтайгаар богино хугацаатай буюу эмчийн магадлагаагүй өвдөж болох вэ, эмчийн магадлагаатайгаар хэдэн цаг цалинтай өвдөж болох вэгээс эхлээд тэтгэвэрийн санд компани хэдийг төлөх вэ, компанийн ашиг орлогоос эсвэл хувьцаанаас хэдийн хэрхэн авах вэ гэх хүртэл өргөн асуудал хамрагдана. Мөн амь даатгал, мэргэжлийн сургалт, түүнтэй холбоотой гарах замын зардал, хоол хүнс, байр сууц гээд үргэлжлэнэ.

Нээлттэй эхийн систем нь өөрсдийн дотоод боловсон хүчинд илүүтэй найдсан, тэднийг түшиглэж, тэднээс хамаарсан асуудал болдог. Бизнес модель талаас нь харвал шүү дээ. Ингээд хүн илүү үнэтэй, хувь хүнээс байгууллага илүү найдвартай, компанийн ажилтнууд үндсэн бизнэстэй зууралдаж үндсэн бүтээгдхүүний өртөгийн нэмэгдүүлэхээс гадны сайн хийж буй бүтээгдхүүнийг давтах сайжруулахад зарцуулагдах нь буруу гэдгийн нэмээд мөнгөөр илэрхийлчихвэл систем солихоос хамаагүй өөр тоо гарна. Систем солих бол ёстой жоохон зардал.

Нээлттэй систем дөнгөж хөгжиж эхлэж буй харьцангуй шинэ зүйл л дээ. Мэдээллийн технологийн бизнес хийдэг core business буюу үндсэн бүтээгдхүүн нь уг салбарынх, түүнчлэн өөрсдийн хангалттай сайн боловсон хүчинтэй томоохон газрууд нээлтэй эхийг хөгжүүлэхэд тун эрчимтэй хувь нэмэр болж байгаа. Бусад салбарын хувьд урт удаан хугацаанд зардал багатай арга зам нь яах аргагүй хөгжөөд удаж буй бусдаас илүүтэй бүтээгдхүүн нийлүүлээд зах зээлийг эзэлчихсэн, элдэв суппорт дэмжлэгээ чанартай сайн үзүүлэх тодорхой системтэй болчихсон Микрософт мэт нь болдог. Энэ талын зах зээлээ ч сайн олоод харчихсэн Микрософт, Адоби, АйБиЭм, Оракл мэт нь барьцаа улам ахиулна уу гэхээс юу гэж зайгаа зүгээр өгөх билээ. Зайгаа хадгална гэдэг нь бизнесээ улам хөгжүүлнэ, бүтээгдхүүн үйлчилгээгээ улам сайжруулна, хэрэглэгчдээ улам ойртоно гэсэн үг.

Windows-р жишээлж буйгаас эх нь нээлттэй бус бүтээгдхүүнд гардаг зардлуудын талаар хэлсэн нь энэ бөлгөө. Хариултынхаа товч хэлбэрийг давтвал:

- Windows хэрэглэхэд зөвхөн худалдаж авахаас гадна олон зардал гардаг. Гэхдээ урт удаан хугацаанд авч үзэхэд барууны ихэнх компанийн хувьд нийт зардал нь нээлттэй эхийнхээс бага байгаа. Манай байгууллагын стратегийн төлөвлөгөө 5, 15, 30 жил гэж хийгддэг бөгөөд тэнд буй тооцоо ч үүнийг батладаг юм. Гэхдээ бид нээлттэй эхээс огт татгалзаж буй биш бөгөөд харин ч чамгүй хэмжээгээр хэрэглэж, хөгжүүлж байдаг.

- Нээлттэй эхийн програмуудыг үнэгүй татаж аваад хэрэглэхээр ямар ч зардалгүй байгаа гэж үзэж болохгүй. Мэйнтэнэнс зардал харьцангуй өндөр гардаг. Ялангуяа нууцлал, хамгаалалт, гадны дэмжлэг талаасаа зардал өндөртэй.

- Системийг тохируулж өгч буй ажлын талаас нь харвал ижил төрлийн шийдэл хийхдээ надаас хамаарахгүй ажлын хувьд дундажаар нээлттэй эхийн програмуудад би илүү цаг зарцуулдаг. Microsoft болон IBM-н хувьд тэд миний надаас хамаараагүй асуудлын шийдэж өгдөг. Жишээ болгоход, манай нууцлал алдагдаж онлайн худалдаанаас алдагдал гарвал IBM төлбөрийг нь барагдуулна. Имэйл удаад бизнес алдагдал хүлээвэл мөн л IBM хариуцна. Харин миний зохиосон програмаас болж элдэв алдагдал бусдад учруулсан бол манай компани IBM-д төлбөр хийнэ, тэд цааш нь дажуулна гэх мэтээр хариуцлага тооцогдоно. Аливаа хохирол хуульчиар дамжаад шүүх энээ тэр болбол хувь хүн хариуцаж барахгүй хэмжээнд хүрдэг тул хувь хүнээс байгууллага илүүтэй хариуцлагатай гэж үзэх нь аргагүй.

- Эцсийн хэрэглэгчид аль ч системийг нь хэрэглэсэн цаг хугацаа бараг ижил зарцуулдаг.

- Өндөр мэргэжлийн нисгэгчийг илүүтэйд үзэлгүй яахав. Залуудаа заавар бариад л өөрөө нисчихийг огтхон ч эргэлзэхгүй сонгох байжээ. Одоо бол хариуцлага гээчийг илүүтэй ухамсарлах боллоо. Цуг нисэх 200 гаран хүмүүс, ард нь хань ижил, үр хүүхэд, эцэг эх гээд шууд хамаарах 500 гэр бүл байгаа гэж бодохоор миний мөрөөдлөөс давсан хариуцлага гараад ирж буй юм. Яг үүнтэй ижлээр би Microsoft, IBM-д илүүтэй итгэдэг. Тэдний дунд нь алхаж, өндөр бэлтгэгдсэн мэргэжлийн нэгэн байхыг хичээдэг.

Эх үрсийн баярын мэнд хүргэе!

Жилийн жилд эх үрсийн баярын үер Аргамагийн яриа эрс нэмэгддэг ч энэ удаа тэгтэлээ огцом их байсангүй. Жирийн векэндийн хэмжээнд байсан нь монголчууд баяраа мартсан хэрэг огт биш л дээ. Харин энэ удаа онлайн худалдаа маш их нэмэгдэж гурав хоногт жирийн үеийнхээс 75% илүү байлаа. Олон карт худалдсан мөртлөө яагаад яриа бага байгаа юм бол хэмээн гайхан суух үед Чикагогийн 847-***-**** дугаараас нэгэн хэрэглэгч утасдлаа. Өмнө нь утсаар ярилцаж үзээгүй хүн байх, гэхдээ манай онлайн системд гурван жилийн өмнө бүртгүүлсэн чамгүй олон карт худалдаж авсан хэрэглэгч юм.

Энд бичих болсон гол шалтгаан нь мань хүн Аргамагийнханд талархал илэрхийлж, эх үрсийн баярын мэнд хүргэсэн юм. Мань хүн хэлэхдээ "Танай картаас энд байгаа найз бүртээ нэг нэгийн худалдаж аваад баярын бэлэг болгож өглөө. Ноднин хэдэн эмэгтэй найзууддаа бэлэглэж байсан. Энэ жил эрэгтэй улсууд ээждээ, эхнэртээ, үр хүүхдүүдтэйгээ залгаад яриг гэж бодсон. Маш олон найзууд гоёо бэлэг болсон гээд надад талархал илэрхийллээ. Үүнийгээ Аргамагийнхантай хуваалцая. Дараа жил гэхэд сайхан шүлэг бүхий баярын мэндчилгээ шиг карт хэвлээрэй, олныг авна шүү" гэлээ. Бидэнд бас их урам өгч, сайхан санаа гаргасан Танд их баярласанаа дахин илэрхийлье!

Аргамагийн хэрэглэгчиддээ, блогчиддоо, найз нөхөддөө эх үрсийн баярын мэнд дэвшүүлж гэрийнхээ бас нэгэн баярт үйл явдлыг хуваалцья! Номин маань сургуулийнхаа хамгийн шилдэг эссэ бичсэн сурагчаар тодорч дөнгөж сая шагнууллаа.

Номингийнхоо бичсэн нэгэн эссэг толилуулья. Манай хүн уул нь энэ Wii гээч тоглоомд учиргүй дуртай нэгэн. Багшаасаа Wii-гийн талаар бичих даалгавар аваад хачин их баярласан гэж байгаа. Дуртай юм хойно хачин амархан бичнэ гэж боджээ. Гэтэл багш нь дургүй гэж бичих даалгавар өгсөнд нилээд бодож, эргэцүүлж, тоглоомд дургүй нэгний байр сууриас сэтгэж тэдний бодол санаа, сэтгэлгээг тод илэрхийлэхийг хичээсэн гэж байгаа. Гаргасан санаанууд нь эхнэр бид хоёрт маш их таалагдсан эссэг цөмөөрөө одоо уншья.

The Trouble with Wii
Nomin-Erdene Jagdagdorj

Before the Wii came along, you could see families playing tennis, golf, or other sports together. Now, when you peer into the daily life of an average family, you see them holding a white remote and pointing frantically at their television. Instead of going to a bowling alley and playing a few rounds, families are choosing to just have a competition at home.

The problem with the Wii is that it doesn’t require much experience, effort, or practice to succeed in a game. Unlike in real life, you don’t need a lot of strength to hit a home run. You don’t need very much coordination to get a tennis ball over the net. You must simply swing your arm at close to the right time and the effect will be the same as if you had practiced and perfected your hit for several years in real life. The Wii is also a substitute for exercise for many people. Instead of actually playing tennis or golf or other sports, people choose to stand in front of their televisions and say that they are getting their exercise. When you exercise in the real world, it is healthy for your body. However, when you exercise with the Wii, it is simply healthy for your appetite of fun.

What happened to going to a bowling alley for a couple rounds? What happened to choosing your perfect ball, wearing smelly shoes that don’t quite fit, and watching your ball roll slowly into the gutter? All the parts of bowling that make a true bowling experience are ruined when you go bowling on your Wii. Everything is simply rolled into a movement of your arm. You don’t have to aim except for holding your arm out straight. You don’t get the choice of putting the bumpers so that you are sure to knock down a pin. You are reduced to a small, animated character. What fun is getting a strike when you are actually bowling if your friend says that they get strikes all the time on their Wii?

The Wii is merely an undemanding way to win at something. Because of the Wii, young children will think that they are great at a sport. However, when they go out into the real world to play the actual sport, they will be shocked to find that they are not as great as they thought at the particular game. The Wii is actually undermining the self-confidence of the population. Playing excessively on the Wii will cause insecurity, embarrassment, and self-doubt. The Wii could even lead to depression, drug addiction, and maybe even some suicide attempts! If you are at all concerned with your well-being, happiness, or health, avoid playing the Wii.

Тав дугаар чиглэлийн трамвай

Аргамагийн утасны картын холбогдох дугаарт өөрчлөлт орсныг блогоороо мэдээлэлгүй чамгүй удсан байна шүү. Миний блогоо эргэх хугацаа манай үйлчилгээний өөрчлөлт шинэчлэлийг гүйцэхгүй хурд багатай, нэг тийм аажуу уужуу тайванхан шиг ...

Новод анх очсон жил буюу нэгдүгээр курсийн эхний хэдэн долоо хоногт манай курсийнхэн математикийн хичээлд олонтаа хоцорч билээ. Заримдаа тарж байхад нь бөөн дуу чимээтэй орж ирцгээнэ. Сургуулиа мэдэхгүй төөрнө. Шинээр ашиглалтад орсон байрны шат, лифтийн зохион байгуулалтад будилна. Метро нэмж барьж байсан тул зам нил шавар, тойрч явна. Оюутанууд л юм хойно товч гарц олчихно. Түүнийг нь мэдээж хааж орхино. Зам элдэв зүйл зааж, чиглүүлдэг дээд курсын ах эгч нар ч бас ирж гүйцээгүй байж. Угаасаа ч монголчууд аажуу тайван улс ... Багш маань "трамвай номер пять - монголчууд орж ирж байна" гэдэгсэн. Тав дугаартай трамвайн чиглэл манай ойролцоо явдаг. Бас тэр нь их дуу чимээтэй, удаан явна, дээр нь цагийн хувиараасаа хоцорно. Монголчуудын мат-д авдаг дүн нь дандаа тав. Ингээд л тэгэж нэрлэсэн байх. Одоо аливаад хоцрох бүрт энэ л зүйрлэл санаанаас гарахгүй шүү. Ер нь блогоо "тавдугаар трамвайн зогсоол" гэж нэрлэдэг ч юм уу :-).

За гол бичиж эхлэсэн зүйлдээ эргэж орьё. Аргамагийн гэрээт үйлчилгээ үзүүлдэг холбооны зарим компанийн гэрээний хугацаа дуусаж сунгах эсвэл өөр хамтрагч сонгож болох үе таарсан тул боломжийг далимдуулаад нилээд өөрчлөлт хийсэн. Энэ нь өнөөгийн эдийн засгийн байдалд тохируулан өртөгөө хямдруулж зарим нэг илүү зардлыг хэмнэх үүднээс зөв арга хэмжээ л дээ. Мэдээж үүнтэй холбоотой манай хэрэглэгчдэд зарим нэг таагүй зүйл гарсан ч бидний үйл ажиллагааг дэмжиж, ойлгож хүлээн авч буйд их баярлаж байгаа.

Хуучин холболтын дугаараас гурван хотын дугаар жагсаалаас гарч шинэ дугаартай болсон нь манай вэб сайт http://www.argamag.com дээр бий. Давтан мэдээлэхэд, шинэчлэгдсэн дугаарууд:

• Chicago North, IL - (224) 260-5662
• Chicago, IL - (773) 303-4546
• Denver, CO - (720) 337-3779

Хуучин дугаарт залгахад шинэ дугаарыг автоматаар хэлж байгаа нь сарын турш үйлчлэнэ. Цаашид хуучин дугаарыг бид огт ашиглахгүй. Ингэж хуучин дугаараа шууд хаячихгүй түр хэрэглэж байгаа нь хэрэглэгчдээ хүндэтгэсэн, тэдэнд учирч болох таагүй тохиолдолыг багасгасан, өөрчлөлтийн зохих мэдээллийг хүргэсэн үйлдэл юм.

Мөн Аргамагт хийгдсэн шинэчлэл нь бид өөрсдийн хост хийдэг вэбүүдээ цуглуулан нэг дор Networks Solutions компанийн интернэтийн үндсэн холболтод зөөж авчирлаа. Энэ нь argamag.com -н хэрэглэгчдээс гадна манайд вэбээ, мэдээлэл өгөгдлийн сангаа байрлуудаг харилцагчдын үйлчүүлэгч нарт хэрэгтэй болсон. Цаашид тэдэнд мэдээлэл саатах, мэдээллийн дамжих суваг дүүрэх, сэрвэр нь унах, өгөгдлийн сан холбогдохгүй болох гэх мэт технологийн саатал гарахгүй боллоо. Networks Solutions нь интэрнэтийн өгөгдөл холболтын Tier1 гэгддэг хамгийн том бизнес билээ. Networks Solutions-той Аргамаг хамтарч ажиллах болсоноороо бид үнэхээр их бахархаж байгаа. Үүнтэй холбоотой гарсан саатал, тодруулвал Аргамагийн хэрэглэгчид вебээр холбогдохгүй, нууц үг сэргээх хэсэг ажиллахгүй долоо хоносонд би хувиасаа болон Аргамагийн өмнөөс уучлал эрж байна. Энэ долоо хоногт утсаар надтай холбогдож асуудлыг гар тохиргоогоор шийдүүлсэн 32 хэрэглэгч (Амгаа, Туяатай хэдэн хэрэглэгч холбогдсоныг мэдэхгүй байна), автомат утсаар өөрсдөө аргыг нь олоод үйлчлүүлчихсэн олон хэрэглэгчддээ манай ажиллагааг ойлгож тэвчээртэй хүлээн дэмжсэнд баярлалаа. Товчдоо манай тавдугаар трамвайд тавтай зочлосонд ихээр талархаж байна аа. Мөн манай тавдугаар трамвайгаар цугтаа аялаж технологийн өөрчлөлтийг хариуцан ажилласан Илиной мужийн Илиос Нэтворкс Инк., програмчлалийн өөрчлөлтийг гүйцэтгэсэн Монголд үйл ажиллагаа эрхэлдэг МИСКО ХХК-н хамт олонд маш их талахаж байгаагаа илэрхийлье!

Аргамагийн хэрэглэгчид ээ, цаашид цөмөөрөө хамтадаа ихийг амжуулж хөгжин дэвшихийнхээ төлөө зүтгэнэ ээ. Блогчид минь бас тус нэмрээ үзүүлж, харилцан холбогдож бичлэг санал сэтгэгдлээ хуваалцаж байгаарай!

Лос Анжелест бизнесийн төлбөргүй семинар болно

Хэлэлцэх сэдэв :

• АНУ-д жижиг бизнес эрхлэгчид санхүүжилт олдог арга зам, анхаарах зүйлс;
• Бизнес эрхлэгчдэд холбоотой цагаачлалын хуулийн заалт, визний ангилалууд, эдгээртэй холбоотой асуудлууд;
• Бизнес эрхлэх хууль эрх зүйн ойлголт, шүүхийн систем;
• болон бусад олон сэдвээр

ОГНОО: 2009 оны 4 сарын 23-нд 12:30 - 19:00

Монгол Улсаас АНУ-д суугаа Элчин Сайдын Яам, АНУ дахь Монголчуудын худалдааны танхимаас Калифорнийн Монголчуудын холбоо, Лос Анжелес орчмын Монголчуудын холбоо болон орон нутгийн холбогдох байгууллагуудтай хамтран өмнөд Калифорнияд анх удаа зохион байгуулж байгаа бизнес эрхлэгч болон эхлэх сонирхолтой Монголчуудын уулзалт семинарт Та бүхэнийг өргөнөөр хүрэлцэн ирэхийг урьж байна!

Нэмэлт зар: Элчин Сайдын Яамнаас Ерөнхий Консул Г.Ганболд гуай ирж оролцох тул Монгол Улсын паспорт сунгуулах, төрсний, гэрлэсний гэрчилгээ болон бусад бичиг баримтын талаар консулын үйлчилгээ энэ арга хэмжээний үеэр болон дараах өдрүүдэд авах боломжтой.

Нэмэлт зар: Хэрэв та энэхүү арга хэмжээг дэмжиж идэвхитэй оролцох, өөрийн мэргэжил мэдлэг, бизнес амжилтынхаа талаар хуваалцах, бизнесээ сурталчилах цаашлан бусад монголчууддаа илтгэл, танилцуулга хийх хүсэлтэй бол бидэнтэй холбогдож цагийн хуваарьт нэрээ бичүүлнэ үү.

Саруул-Эрдэнийн хөгжилтэй явдлууд

Уржнан жил болсон явдал юм байна. АНУ дахь Монголын соёлын төвийнхөн Индиана мужийн Блүүмингтон хотноо анх удаа монгол хүүхдүүдийн зуслан ажлуулсан юм. Том хоёрыгоо тэнд амраахаар ярилцаж байсан үе л дээ. Доктор М.Саруул-Эрдэнэ тус төвийг үүсгэн байгуулж, тэргүүнээр нь ажилладаг юм. Манай багатай “амьдаа” гээд сүйд болдог хүн. Саруултай нэг утсаар ярьчихаад “амьдаа” үгийн утгыг Номин, Болор нарт тайлбарлаж байтал хөгжилтэй явдлын эзэн маань “Даадий, Саруул ах гиерл тээ?” гэж асуудаг юм. Бид ах – охин гэсэн харьцуулалтыг дуулаад хөгжилдөн байж “Чи яагаад тэгэж бодож байгаа юм бэ?” гэтэл “Би охин, сөө миний нэр эмэгтэй ш дээ” гэдэг юм.

* * *

Саруулын охиныг Өд гэдэг. Манай Саруултай нас ойролцоо л доо. Ингээд зусланд ажаа нараа хүргэж өгөөд Өдтэй танилцана. Миний охин тоглоорой, за гэтэл жаахан дурамжхан мушилзах. Тэгээд “Өд чинь, ногоон, улаан өнгөтэй байдаг” гэлээ. Овоо доо, өнгө гайгүй сурч байгаа юм байна гэж бодоод “Тийм, бас цагаан ч байдаг” гэтэл “аав, битгий хуглаа яриад бай” гэдэг юм. “Байлгүй яахав дээ” гэтэл “уайт ворм уу” гэхэд нь бид их хөгжилдөж билээ. Гурван настай хүүхэд д, т-г ялгахгүй байх ч бага хэрэг ч гэлээ, ингэж “том” төөрөгдсөнийг нь хоёр ажаа нь сайтар тайлбарлаж өглөө. Тоглоход дурамжхан байсан нь ихэд анхаарал татсаны ы тайлбар ч дороо мэдэгсэн юм.

* * *

Монгол хүүхдийн зусланд очлоо. Хоёр амьдаа анх удаа нүүр тулав. Манай хүний анхны асуулт “Та яагаад миний нэрийг авчихсан юм бэ?” гээд ”Жаахан охинд буцаагаад өгөөч. Саруул чинь охины нэр ш дээ” хэмээн нэрээ нэхлээ.

* * *

Хэд хоногийн өмнө бид Чикаго хот явж байлаа. Мичиган нуурын эргээд давхих үедээ:
- Миний охин хар даа, далай энд байна гэтэл, өөдөөс
- Далай ... Өдийн дүү амиен браувэр ах нь уу гээд өндөс хийлээ. (М.Саруул-Эрдэнийн хүүг Далай гэдэг юм.)

* * *

Өчигдөр манай хүн албанаасаа ирээд ээждээ “Та тэрнийг мэдэх үү, энэ ингэдэг байхгүй юу ...” гээд тав арай хүрээгүй хүүхэд тэр бүр санахааргүй баахан зүйлс ярьжээ. Цэцэрлэгтээ сонссон юм болов уу гэж таагаад “Чи ямар мундаг юм бэ, хаанаас сурсан юм бэ?” гэхэд нь “Маамий, энд байгаа байхгүй юу” гээд толгой руугаа заасан байна.

* * *

Аргамагийн хэрэглэгчид дээ, блогчид доо инээдмийн баярын мэнд дэвшүүлье!

Дөрвөн сарын нэгэн Америкт тэмдэглэлт өдөр үү?

www.dayarmongol.com сайтад бичсэн зүйлээ блог дээрээ байрлуулья. H1B төрлийн визээр АНУ-д гадаадын иргэдийг цагаачлалгүйгээр ажиллах боломж бий болгодог. Дотоодын ажилах хүчийг хамгаалах үүднээс уг зөвшөөрлийг тодорхой хязгаартайгаар өгдөг бөгөөд цалингийн доод хэмжээг тогтоосон байдаг. Монголд дээд боловсрол, мэргэжил эзэмшсэн хэнд ч уг зөвшөөрлийг авч ажиллах боломж бий.

Дөрвөн сарын нэгэн гэхээр хаврын баяр, инээмсэглэлийн баяр, уурладаггүй өдөр, биеэ биеэ гэнэхэнээр хуурч тоглоом хийдэг гэж тархинд бичигдсэн үе саяхан байлаа. Америкууд ч мөн ижил april fools’ day буюу хуурмаг өдөр гэх нь бий. Хөнгөн хуурч, онигоо хэлж ярих нь элбэг. Гэхдээ энэ удаа үүний талаар хэлэлцэх гэсэнгүй. Америкийн цагаачлал болон цагаачлалгүйгээр ажиллах хүчин гадаадаас авах талаар товч дурдах улмаар орлогын татвар, нийгмийн хамгаалалын татвар, эрүүл мэндийн даатгалын талаар хөндөх гэсэн билээ.

Сүүлийн үед Даяар Монгол сайтын нийтлэл, хэлэлцүүлэг жинтэй болж ялангуяа санал сэтгэгдэл их сайхан өрнөх боллоо. Бичлэг бүр арваас хорин сэтгэгдэл үлддэг, биеэ биеэ ойлгож хүндэтгэн дэмждэг, санал бодлоо чөлөөтэй уралдуулдаг болж байгааг сайшаан дурдаад гол сэдэвтээ эргэн орьё.

Г.Ганболд гуай “АНУ-ын Цагаачлалын бодлогын тухай” нийтлэл бичсэнийг уншаад энэ талаар бичвэл бас далайд дусал, олонд хэрэгтэй мэдээлэл хүрэх буюу бусдын мэдлэгийг хуваалцах боломж гарах байх хэмээн найдлаа. Цагаачлал, гадаадын ажиллах хүч хэрэглэх талаарх бодлого, татвар, даатгал яагаад дөрвөн сарын нэгэнтэй холбогдов гэхээр энэ өдрийг асар олон гадаадын мэргэжилтнүүд тэдний гэр бүл болон Америкийн ажил олгогч нар хүлээж байдаг юм.

Сүүлийн хоёр жилийн статистикаас харвал энэ л өдөр АНУ-н зах зээлд гадаадын мэргэжилтнүүдийг цагаачлуулалгүйгээр ажиллуулах 130000 гаран хүсэлтийг жил тус бүр ажил олгогч нар засагтаа илэрхийлсэн байна. АНУ-н цагаачлалын хуулийн дагуу H1B визээр ажиллах зөвшөөрөл жил бүр тодорхой тоогоор олгодог бөгөөд дөрвөн сарын нэгний өдрөөс дараа жилийн зөвшөөрлийг өгөх өргөдөл хүлээн авдаг бөгөөд жил бүр тодорхой хязгаартай зөвшөөрөл олгодог. 2004 оноос жил бүр 65000 зөвшөөрөл олгож байгаа бөгөөд үүний 1400 нь Чили, 5400 нь Сингапурийн иргэдэд олгогдох хуультай.

Хэдийгээр өнөөгийн эдийн засгийн байдалтай холбоотойгоор ажлын байрны тоо буурч, ажилгүйдэл ихсэж, цомхотгол ихээр явагдаж байгаа ч өндөр боловсрол, мэдлэг чадвартай мэргэжлийн хүчин дутмаг байгааг дээрх хоёр дахин их хүсэлт илэрхийлж буй. Чили, Сингапурыг дурддаг маань энэ хоёр улс АНУ-тай байгуулсан чөлөөт худалдааны гэрээний дагуу ийнхүү тодорхой тооны хүмүүсийг найдвартай зөвшөөрлөөр хангаж чадаж буйгаас бид, Монгол Улс санаа авч, суралцах болов уу гэснийх.

Багаар бодоход жил бүр 100 лимиттэй болчихвол монголчууд хожно уу гэхээс алдахгүй. Энэ тооны ард гэр бүлийн хүн, үр хүүхэд гээд олон зүйл холбогдоно. Тэд бүгд АНУ-д хууль номын дагуу амьдарч, ажиллаж суралцана. Аав ээж, ах дүү, хамаатан садан, найз нөхөд нь зовлон багатайгаар айлчилж зочилж болох үүд нээгдэнэ. Энэ зуу гэдэг тоо жилийн 3.5-5 сая ам долларын орлого монгол хүмүүст бий болгоно. Үүний хэд нь бэлэн мөнгөөрөө, хичнээн нь оюуны болон бусад шилжсэн утгаар эх оронд минь шилжих бол?

Зарим хүмүүс надтай маргадаг л даа. Ийм олон боловсон хүчин Монголд байхгүй. Эсвэл Монголын хамаг гайгүй гэсэн ажиллах чадвартай улсууд гадаадад гарчихна гэдэг юм. Тэр хүмүүсийн зөв ч бий байх, би тэгтэлээ их маргадаггүй ч доорхи тайлбарыг үргэлж хийдэг.

H1B визэнд санхүү, нягтлан бодох, эмч, багш судлаач гээд их олон мэргэжлийнхэн байдаг. Үүнээс зөвхөн мэдээллийн технологийнхоныг авч үзье. Энэ нь миний мэргэжил бөгөөд би өөрөө ийм жимээр замнасан багаахан туршлага бүхий л дээ. Би энд ирэхээсээ өмнө эх орондоо долоон жил мэргэжлээрээ ажиллаж мэргэжил нэгт маш олон хүнтэй харьцаж, хамтарч, сургаж, суралцаж байсан. Тэдний хэн нь ч АНУ-н зах зээлд мэргэжлийнхээ ажлыг хийгээд явах чадвартай гэж бүрэн итгэлтэй хэлж чадна. Монголын мэдээллийн технологийнхон муу биш, дэлхийн хэмжээнд тоглох чадвартай. Жил бүр болдог олон улсын математикийн олимпиад, мэдээлэл зүйн олимпиадад оролцож амжилт гаргаж буй монгол хүүхдүүд, тэдний багш нарын мэдлэг чадвар үүнийг бас батлана. Тэдний төгссөн сургууль, эзэмшсэн мэргэжлийг нь эндэх шиг л ижил тооцож, үнэлж, дэмждэг. Гагцхүү тэд дэлхийн тавцанд, бодит зах зээлд шинэ арга барил, хөдөлмөрлөх чадварт нэмж суралцах хэрэгтэй юм. Туршлагаас үзэхэд 100 хүн ардаа 300-500 хүн бэлтгэх чадвартай болдог юм билээ. Иймд Монголд чадварлаг боловсон хүчин байхгүй биш, дуусчих биш харин эсрэгээрээ улам олныг бий болгон үржүүлэх хөрс бий болж байгаа юм. Түүнчлэн ингэж өндөр хөгжилтэй зах зээлд гарч ажиллах нь үүрд мөнхийн бус, гэрээт хугацаа дуусахаар буцдаг юм аа. АНУ-д боловсрол олж авсан олон монголчууд буцаад харьж байгаа шүү дээ. Түүнтэй ижил ажлын гэрээ дуусахаар харина, хариад жинхэнэ олон улсын хэмжээний мастер боловсон хүчин байх билээ.

Статистикаас үзэхэд H1B визтэй Монгол хүмүүс 2007 онд 31 удаа хилээр нэвтэрч орж ирсэн байна. Нэг хүн хэд хэдэн удаа хариад ирэхэд давхар тоологдоно л доо. АНУ-н хилээр энэ хугацаанд цагаачлалын бусаар орж ирсэн Монгол хүний нийт тоо 5870. Үүний 1079 нь бизнесийн, 2596 нь жуулчлалын аялал хийж, 1499 оюутан, 170 оюутаны гэр бүл үр хүүхэд хилээр орж иржээ. Бизнесийн, оюутаны виз олголтыг эрс нэмэгдүүлсэн, цаашид ч сайжруулна гэж АНУ-н элчин сайдын яам, консулын газрын ажилтнууд нь өдгөө ээлж дараагаар мэдэгдэж, ярилцлага өгч байна.

Дээр дурдагдсан нэмэгдүүлнэ, сайжруулна, өгнө гэсэн ангилалд H1B буюу нарийн мэргэжлийнхэнийг өргөн хамруулах боломж юу байна вэ? Юунд түлхүү анхаарч, юу хиймээр байна вэ? Үүнээс юу хожиж болох вэ? Оюутаны ширээнээс илүү ихийг сурах уу, бодит амьдрал, бодит ажил зах зээлээс илүү од шүүрэх үү? Оюуны өндөр чадвартай хичнээн олон монгол цэнхэр захтай буюу хар ажил хийхээр алсыг зорих вэ? Хууль ёсны зөвшөөрөл, хязгаараас болж өөрийн чадвар, боломж, самбаа авхаалжаараа олсон ажилдаа хичнээн хүн орж чадахгүй үлдэх вэ? Эрсдэл үүрээд зардал гаргаж буйг нь хэрхэн дэмжиж боломжийг нь нэмэгдүүлэх вэ?

Энэ мэт олон асуултыг тавьж хэлэлцүүлэг өрнүүлж байгааг минь хүлээн авч санал бодол, хүсэлт, сэтгэгдэл, мэдлэг, туршлагаа хуваалцана уу!

Дашрамд дурдахад, Монгол Улсаас АНУ-д суугаа Элчин Сайд Х.Батбэх :

“АНУ-д ажиллаж амьдарч байгаа манай иргэд цалингаасаа Нийгмийн халамжийн татвар төлдөг, тэрхүү төлсөн хэмжээгээрээ төрөлх нутагтаа нийгмийн халамж эдлэх боломжийг бүрдүүлэх, үгүй гэхэд уг мөнгийг эгүүлэн олгуулах нь олон айл өрхийн ахуй амьдралд тустай ажил болно хэмээн тус ЭСЯ үзэж Улсын Нийгмийн Даатгалын Ерөнхий Газарт анхааруулж, холбогдох яриа хэлцэл хийж эхлэхийг санал болгож байгаа. Ойрын үед дахин албан тоот илгээхээр бэлтгэж байна.

АНУ-тай Чөлөөт худалдааны хэлэлцээр байгуулах, чингэхдээ иргэддээ боловсролын түвшин, мэргэжлийн дадлага чадварыг харгалзах үндсэн дээр ажлын байр олгуулах, визийн илүү ашигтай дэглэмд шилжүүлэх, цаашилбал нутагтаа эзэмшсэн боловсролын диплом, эрдмийн зэрэг цолыг нь хүлээн зөвшөөрүүлэх, АНУ-ын их дээд сургуулиудад Монголын оюутан залуучуудыг элсүүлэн суралцуулахад чиглэсэн тэтгэлэгт хөтөлбөрийг бий болгох зүйл заалтуудыг тусгуулах зэрэг санал санаачилга бидэнд цөөнгүй бий.” хэмээн бичсэнийг хуваалцья.

Цаашид АНУ-н орлогын татвар (income tax), нийгмийн даатгал (social security, medicaid), эрүүл мэндийн даатгал (FICA, medicare), чөлөөт худалдааны гэрээнд иргэдээс оруулах санал, боловсролын түвшин, диплом, эрдмийн зэрэг цолын талаар гэх мэтчилэн үргэлжүүлэн бичиж хэлэлцүүлэг өрнүүлэх болно оо.

Уул толгодыг даван алс холын нутагт

Нэг веекэндээрээ Монголын тухай сайхан талаас нь гаргасан баримтад кино үзээд ихэд баяссан билээ. Эх нутгийн минь талаар кино биш ч гэлээ, Монгол гэдэг төрх сайн талаасаа үзэгдсэнд, дээр нь их олон хүнд кино таалагдсанд маш их олзуурхлаа. Үнэндээ танай Монголын тухай кино, үзсэн үү, үзэх үү ... жаахан хулгаж байж үздэг юм. Чих халууцуулах нь ч элбэг шүү. Кинонд гарсан үйл явдлыг дэлгэрүүлж ном бичиж буй нь ирэх жилд хэвлэгдэх гэрээгээ хийгээд урьдчилгаа төлбөрөө авчихсан гэнэ. Шинээр хэвлэгдэх номыг уншигчдын илэрхийлсэн хүсэлт, ном хэвлэгдмэгц худалдаж авах урьдчилсан захиалгаар нь ном борлуулагч нар жагсаалт гаргаж судлаж байдаг. Ирэх оны ийм жагсаалын эхний 10-т сар бүр тогтмол явж байгаа юм байна. Ингээд тус киноны талаар Борчулууны бичсэнийг блогчидтой хуваалцая.

* * *

Хөрш айлын маань эмээ Жойс Хюлэтт энэ жилийн “Үнэн ба Худал” хэмээх баримтат киноны наадамд Монголын тухай кино гарах юм байна гэж хэлсний дагуу тэр киноны нэрийг хайгаад ололгүй хэд хонолоо. Амралтын өдрийнхөө өглөө кино наадмын хөтөлбөрийг нааш цааш эргүүлэн нэлээд хайгаад хаахын завдал дээр морь унасан хүмүүсийн зурагтай бяцхан танилцуулга нүдний үзүүрт торлоо. Ахиулан анхааралтай уншвал нөгөө кино яг мөн байлаа.

“Уул толгодыг даван алс холын нутагт” (Over the Hills and Far Away) хэмээх баримтат кинонд аутизм гэдэг аюулт өвчтэй Америк хүү Монгол нутагт очиж бөө нараар эмчлүүлсэн тухай гарна хэмээн бичжээ. Жойс надад бүтэн нэрийг нь бус “Алс холын нутагт” гэж хэлсний дагуу киног эрээд олохгүй байсныхаа учрыг оллоо. Киноны хуваарийг хартал ердөө хагас цагийн дараа Миззурийн Коламбиа хотод болж буй баримтат кино наадамд сүүлчийн удаа гарах байлаа. Яаран гараад Блу Ноүт хэмээх жижиг театрт очтол ашгүй билет нь дуусаагүй байж энэ киног үзэх боломж тохиолоо. Зургаа дахь жилдээ зохиогдож буй “Үнэн ба Худал” кино наадам жил ирэх тутам олон хүний анхаарлыг татаж газар газрын онц сонирхолтой баримтат киног үзэх гэж олон мянган хүн цугларч байгаа тухай сүүлийн хэдэн өдөр сонин хэвлэлээр гарч байсан нь Миззурийн Их сургуулийг бараадан баригдсан зуу гаруй мянган хүнтэй Коламбиа хотын төвийн хөл хөдөлгөөнөөс ил байлаа. Өмнөх орой нь Голын хүн гэдэг Слований усанд сэлэгчийн тухай сонирхолтой киног үзэх гэж цаг гаруй хүлээсний хажууд Монголынхоо тухай киног үзэх билетийг хурдан авсандаа олзуурхан орлоо. Ноднин зун Монгол яваад ирсэн эндэхийн Их Сургуулийн хэд хэдэн профессор, бас хажуу айлын маань эмээ тэр киног үзэхээр очсон харагдав. Баянхонгор аймагт Энх Тайвны Корпусын шугамаар очиж ажиллаж байсан Америк гэр бүлийнхэн биднийг хажуудаа суухыг урилаа.

Америкийн нэгэн гэр бүл, зургаан настай хүүтэйгээ хамт морь унан Монгол нутгаар аялж байгаагаар кино эхэлнэ. Америкийн Техасын нэгэн Их Сургуулийн сэтгэл зүйн профессор эмэгтэй Кристин, түүний нөхөр Англи гаралтай олон улсын сэтгүүлч, хүний эрхийн төлөө тэмцэгч залуу Руперт хоёр Энэтхэгт ажлаар яваад танилцаж, удахгүй гэр бүл болно. Жаргалтай хос Техас нутагт суурьшин хөөрхөн хүүтэй болно. Гэвч тэдний жаргалтай амьдрал удалгүй хүү Рованы аюултай өвчин аутизмыг тойрсон зовлонгоор солигдох нь үнэхээр өрөвдөлтэй. Америкт үй түмэн хүүхэд, тэдний эцэг эхчүүдийг шаналгаж буй сэтгэл мэдрэлийн гаралтай энэ өвчин Руперт, Кристин хоёрын аргыг барагдуулна. Ямар ч хүүхэдтэй тоглохгүй, эцэг эхийнхээ нүүр рүү ч бараг эгцэлж харахгүй, учир нь олдохгүй уйлж хашгирах бяцхан хүү гагцхүү морь унахаараа л тайвширч байгаа нь аавынх нь анхаарлыг татна. Өмнө нь дэлхийн олон орноор аялсан Руперт бөөгийн аргаар янз бүрийн өвчин эмнэж байгааг харж байсан тул хүүгээ эмчлэх аргыг эмч нарын өгч байгаа олон эмнээс илүүгээр горьдлоготойд тооцон судална. Ингээд тэр хүүгээ эмчлүүлэхэд морь унан давхиж, бөө мөргөлөөр мөргөх нь хуулиараа хамгаалагдсан цорын ганц орон Монгол руу гэр бүлээ авч явахаар шийднэ. Монголд бөө нарын цугларалт дээр очин хүүгээ бөөлүүлсний дараа ер бусын үйл явдал тохиолдож Рован хүү, тэдний газарч орчуулагч монгол залуугийн хүүтэй тоглож эхэлнэ. Цааш тэд мориор ядарч зүдрэн аялж Хөвсгөлийн тайгын хамгийн алдартай бөө дээр очно. Ингэж уул толгодыг даван алс холын нутагт аялсны эцэст Рован хүүгийн бие эрс сайжирч, хүүхдүүдтэй тоглон, биеэ даадаг болоод буцаж ирнэ.

“Энэ кино үр хүүхдийнхээ эрүүл мэндийн төлөө бууж өгөлгүй тэмцэж буй эцэг эхчүүдийн тухай кино. Өөрийн гэр бүлийн зовлонгийн тухай бидэнд илэн далангүй нээж, надаар зураг авахуулсан Руперт, Кристин хоёрт би их талархаж байна” хэмээн киноны найруулагч Мишел Скот киноны дараа ярилаа. “Яг үнэнийг хэлэхэд би Рованыг ингэж эдгэрч сайжирна гэж огт бодоогүй. Миний кино аутизмтай хүүгээ эмчлүүлэх гэж яваад үр дүнд хүрэлгүй ирж буй гэр бүлийн тухай кино болно гэж бодож байсан” хэмээн тэр үзэгчдийн асуултад хариулж байв. Монгол явахаас өмнө Рован хүүг эцэг эх нь 45 минутаас илүү өөр хүнтэй үлдээж чаддаггүй байсан бол сая энэ киноны Сан Данс кино фестивалийн нээлтэд орохоор 12 хоног орхиод ирсэн гэнэ. Рован хүү бүрэн эдгэрээгүй ч одоо хөрш айлынхаа хүүхдүүдтэй тоглон, сургуульд явж, уншиж сурч байгаа хэмээн найруулагч залуу хуучиллаа.

Уул толгодыг даван алс холын нутагт хэмээх энэхүү сонирхолтой кино удахгүй Америк даяар кино театруудаар гарах юм байна.

Я.Борчулуун
Коламбиа, Миззури

Амар байна уу?

Тарган тавтай сайхан хаваржиж байна уу? Хэсэл их, морь хурдан уу?

Аргамагийн хэрэглэгчид, блогчид, блог уншигчиддаа арван долдугаар жарны шороон үхэр жилийн сар шинийн нэгний өдрийн мэндийг хүргэж, элгээрээ энх амгалан, төрлөөрөө түвшин амгалан байхын ерөөл дэвшүүлье!

Монгол хүн гэдгээрээ бахархан, монгол уламжлал, ёс, зан заншилаа хүндэтгэх, эв эеийг эрхэмлэх талаар жинхэнэ бодит хичээл эх нутгаасаа алс хол өсөн бойжиж буй хүүхдүүддээ үзүүлэх боломж энэ өглөө олддог юм. Өглөө эртлэн босож гэртээ гал түлэн идээ будааны дээжээ бэлтгэж, энэ жилийнхээ ажил үйлсийг тэгш сайхан бүтнэ гэсэн итгэл, сэтгэлээр хангай дэлхийдээ хандан тэнгэр бурхандаа мөргөдөгийг өвөө эмээ, аав ээжээсээ өвлөн авсан билээ.

Орлоо дот комоос мөр гаргах заавараа уншиж дагалаа. Замдаан дот комоос битүүлэх, цагаалах ёсоо уншиж танилцсан билээ. Хүүхдүүд золгож ёслосны дараа бид аавтайгаа, ээжүүдтэйгээ (өвөөтэйгээ, эмээ нартайгаа) утсаар золгочихлоо. Эх нутагт минь, оршин суугаа оронд минь хаа хаанаа шинийн нэгэнд аав ээжийнхээ мэндийг мэдэх нь хамгийн их урам өгдөг юм. Ээжийн минь өгүүлэх нь Монголд цагаан сар өргөн дэлгэр болж байна, бүх хүмүүс нийтээрээ сэтгэл өндөр, жаргалтай сайхан байна гэнэ. Өглөө эртлэн босож гандан ороход хамба ламтай золгож, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчтэй таарсандаа тун ихэд бэлэгшээж байна лээ. Монгол хүний төр, шашин, соёлоо хүндэтгэх агуу чанар энд буй нь энэ биз ээ.

Ажил дээрээ орж ирээд компьютерээ нээхэд их олон мэндчилгээ, ерөөл бүхий имэйлүүд хүлээж байна. Блогуудаар ч олон тооны мэндчилгээ, байр хүргэлт дүүрэн. Ингээд Амгаабаатар найз руугаа залгаж сар шинийн мэнд хүргээдэхлээ. Баттуяа руу залгав, Алтансүх утсаа авдаггүй ээ ... Эх нутгаасаа хол амьдарч ажиллаж буй монголчуудын нийтлэг төрх өнөөдөр ийм байгаа. Нүүр тулж уулзаж золгочих боломж заримд нь байхад дийлэнх нь утсаар, онлайнаар мэнд хүргэх.

Эх нутгаасаа алс хол энэ газар оронд нэг хотод амьдарч ажиллаж буй монголчууд биеэ биеэ дэмжин туслаж, харилцан ойлголцож улмаар ах дүүсийн холбоотой мэт болчих. Ахан дүүс цуглаж хамтадаа битүүрэн өнгөрөгч оноо үдэж, ажил бүтээлээ ярилцдаг монгол заншлаар манай хотын гурван айлынхан манайд цуглав. Арав төгсөөд МУИС-н ГИБ-с Герман оронд суралцаж undergraduate, master, doctor бүх л шатыг дамжиж төгссөн эрдэмтэн залуу Мизурийн их сургуульд эрдэм шинжилгээний ажилтан хийх. Цагтаа Болор цомоор үзүүрлэж асан яруу найрагч, сэтгүүлч залуу бас Колумбиад амьдрах. Бид бүгд нэг үеийнхэн, тоолбол нас ойр, төөлбөл бие чацуу улс. Монгол ёс заншил, монгол хүний онцлогийг Герман, Америкуудтай харьцуулж ярилцав. Монгол үндэсний бөхөөр эхлэсэн яриа сумо болж, улмаар Америкийн монголчуудын хөлбөмбөг, спортын бусад төрлийн талаар болж өргөжив. Америкт болон эх орондоо бизнес эрхлэх талаар хэлэлцэж Аргамагийн талаар үргэлжилж маш олон шинэ санаа, шинээр хийх зүйлс, хэрэгжүүлбэл зохих ажлуудын талаар санал өглөө.

Өнгөрсөн хулгана жилээ бид бүгд сайхан үдлээ. Аргамагийн яриа битүүнээр жилийн рекорд хийлээ. Жирийн үеийнхээс 12 дахин ачаалалтай ажилласан байна. Манай гэрт битүүний яриа ид өрнөж байхад Бэй Эриагаас Гиймаа гэдэг бүсгүй утасдаж карт нь асуудалтай байгаа талаар ярив. Омега10 карт худалдаж авсанаа $20-р сунгуулсан юм байна. Ингээд Омега20 кард шиг 240 минут ярина гэж боджээ. Үндсэн картынхаа ярих хугацааг дагах талаар тайлбарлаж кардыг нь Омега20 ангиллаар сольж өглөө. Мөн шагналын онооны талаар лавлаж асуусанд хариулав. Кастомер суппорт (Customer Support)-той байна, хэрэглэгчээ дэмжинэ ээ гэж ... Мөн хоёр хүн автомат утсанд мессэж үлдээсэн байлаа. Манай цагаар оройн наймаас арав дөч хүртэл систем улайтлаа зүтгэж ачаалал хэтэрсэн үед таарсан байв. Гиймаад туслах гэж компьютер дээрээ суусныг ачааллын асуудлыг анхаарч локал залгалтуудын болон Монгол дахь гарцуудын ачааллыг өөрчилж тэнцвэржүүлсэнээр улам олон хүн эх нутагтайгаа сар шинээр холбоотой байсан биз ээ.

Your irony is delicious

Номингийн өчигдөр өгүүлсэн, за бараг домог ч гэхээр жижиг яриагаар энэ бичлэгээ эхэлъе! Нилээд эрт цагт юм байх, олны анхаарал татсан сайхан урт гэзэгтэй хүүхэн байж. Амьдрал нь тун ядуу ч сайхан сэтгэлтэй бүсгүй гэнэ. Нэгэн өгөөмөр сэтгэлтэй залууд сэтгэлээ өгчээ. Залуу ч мөн ядуу нэгэн, ааваасаа уламжлан ирсэн, өвөртөө хармаалчихдаг, эртний сайн цагаас өөр өмчгүй байж. Цагтаа ч оосоргүй мань эр ч сайханг бүсгүйдээ сэтгэл алдсан байжээ.

Нэгэн баяраар мань хоёр хэн хэндээ мэдэгдэлгүй сюрприз барихаар шийдэж бэлэг авах гээд бүсгүй нь үсээ тайруулж зараад найзынхаа эрдэнэ болсон цаганд нь оосор худалдаж авчээ. Харин залуу мөнгө байхгүйгээс өөрийн цагаа худалдаад бүсгүйдээ үсний сайхан хавчаар авчээ. Хэн хэн нь өөрт байгаа хамаг үнэт зүйлээ зарцуулж бэлэг авсан ч уулзах үед бэлгүүд эзэддээ хэрэггүй болсон байлаа.

Эндээс irony гэж үүссэн хэмээн охин минь тайлбарласан юм.

* * *

Баатар ахын блогоос “Англи хэлийг орчинд нь сурах нэгэн арга” нийтлэлийг нь уншиж байгаад нээрээ тийм инээдтэй, сургамжтай нөхцөлд сурсан үг, хэллэг олон шүү, өөрт тохиосон хөгжилтэй явдлаас бичих юм байна хэмээн бодсон билээ. Дээр гарчигт байгаа өгүүлбэрийг өдгөө бид гэртээ инээд хөөр болгон хэрэглэдэгийг блогоороо тайлбарламой.

Энд байгаа irony гээч нь яг юу гэж орчуулагдах вэ гэсэн бодол үүсч амарчилж, бэлэнчлээд Номингоос тусламж эрээд өмнө өгүүлсэнийг дуулсан юм. Үнэндээ амарчлах ч бас биш охиноо монголоор тайлбарлан яриулж эх хэлийг нь сануулан давтуулах, за мэдэхгүй бол цугтаа толь бичиг эргүүлэх хэмээн бодсон хэрэг.

* * *

Зуны нэгэн халуун баасан гаригт бид гэр бүлээрээ хүүхдийн парк орж тоглохоод гарлаа. Аав шинэ фудболка гаргаж өмссөн нь гэргийнх нь Канадаас авчирч өгсөн бэлэг байлаа. Өвөртөө томоос том улаан навч бүхий Canada гэсэн бичлэгтэй цагаан эд. Зүгээр л ямар нэг айхтар тодорхой шалгаангүйгээр нэг талаас шинэ хувцасаар гангарчих, нөгөө талаас бэлэг таалагдсан, баярлалаа гэж илэрхийлчих, дээр нь нэмээд хүн бүр шиг улаан, цэнхэр хувцас өмсөхгүй гэсэн хэрэг. Энэ бол өнгөрсөн оны долоон сарын дөрвөн буюу Их Британаас АНУ салан тусгаарлаж, улс тунхагласан баярыг тэмдэглэдэг өдөр байсан бөгөөд гарчигт буй өгүүлбэрийг Six Flags паркийн машины зогсоолын залуу маньд хэлсэн юм.

- Та хаанаас ирсэн бэ? (хаа ч асууж л байдаг ээлжид асуулт л даа, төлбөр бодоод өөрөөсөн гараар жолоо атгаж нөгөөхөөрөө түрийвчээ ухах мань гүйцэд дуулсангүй юу лавлачих санаатай)
- Өө уучлаарай, та юу хэлсэн бэ?
- Уучлаарай, Та Канадаас ирээ юу?
- Өө үгүй, үгүй.
- Та Канад ти-шорт өмссөн болохоор тэгэж санаад.
- Зүгээр л өмсчихсөн ш дээ.
- Америкийн тусгаар тогтнолын өдрөөр үү? Your irony is delicious.

Ийм л яриа болсон юм. Эрэгцүүлэн бодох нь ээ, АНУ-г тусгаар тогтноход нь Их Британийг дагаж үлдсэн өрсөлдөгч улсыг нь бүр тусгаар тогтнолын өдрөөр нь сурталчилсан хэрэг болсон байлаа. Тодруулж хэлбэл тусгаар тогтнолыг нь эвтэйхэн эсэргүүцчихсэн мэт. Энэ л өдөр ямар олон хүний харц мань дээр тусаж байсан гээч ... Ууртай, хилэгнэсэн биш ч гэлээ жирийн үеийнх шиг инээсэн баясгалантай төрх байгаагүй ээ. Арав гаран жилд бас санаанд ороогүй, бодож үзээгүй, соёл, сэтгэлгээний ялгааг олж хараагүй асуудал юм даа.

Хийсэн ажлын үр дүн нь санаанд ороогүй, хэрэггүй, хүсэж байснаар эсрэг үр дүнтэй болох явдал нь irony үгийн нэг утга юм гэдгийг цөмөөрөө ийнхүү мэдэж авлаа.

Даяарчлалын тухай миний ойлголт

Даяарчлал, глобалчлал гэж бид ярьсаар нэлээд удаж байна. Microsoft даяарчлалын бэлэг тэмдэг болсон гэдэг утгаараа Америкаас өөр улс орнуудад өрсөлдөгч бусад бизнесүүдтэй харицуулахад илүү ихээр эсэргүүцэлтэй тулгардаг байх хэмээн хаа хол, эх орондоо буй Дөлөөтэй өчигдөр чатлаж байхдаа бичсэн юм. Ингээд өнөө өглөө ажилдаа явж байхаас аваад энэ даяарчлалын талаар бодогдоод блогынхоо тоос гөвөхөөр суув.

Солонгосын уулнаас олдворлосон төмрийн хүдэр, Малайзын ойгоос гаргасан резинээр Япон, Америкт үйлдвэрлэсэн эд ангиудтай, Америкт загварыг зохиож, Японд угсарсан машинаа асаагаад бодлоо доо. Мизури мужийн Колумбиа хотод байдаг, Британы олон улсын компанийн эзэмшил BP Service колонкоос бензин авч урд орой банкаа дүүргэсэн байх юм. Өмнөх долоо хоногтой харьцуулбал нэг галлон нь 10 цэнтээр үнэ нь нэмэгдсэн уг бензинийг Африкийн аль нэг эргээс Франц компани олзворлосон нефтээр хийж Грек эзэмшилтэй усан тээврээр Америкт зөөж авчирсан байдаг.

Ингээд Япон фирмийн Малайзад үйлдвэрлэсэн радиогоо асаатал Швед композитор ая хийж, Англид дуулж, Франц хөгжмийн компанитай гэрээ хийн бичүүлж Америкт маркетинг хийсэн, сүүлийн үед их популяр болоод буй хип хоп ая явж байна. Колумбид ургууран Перугийн шоколадаар амталж дээр үеийн Итали жороор эндэхийн орон нутгийн Lakota кофешопийн эзэн Ирланд гаралтай эрийн хуурсан кофег Голланд технологи лицензээр Хятадад үйлдвэрлэсэн Philips буцалгагчаар чанасаныг, өнгөрсөн сард Чикагогийн Assi Plaza Market-с Солонгос гаралтай цагаачаар тайлбарлуулан Филиппин гаралтай кассчинаар бичүүлж авсан Япон аяганаас ориг Монгол хоолойгоор ганц нэг балган давхина.

Итали инженерийн зохион бүтээсэн дизайнаар Тайванд үйлдвэрлэсэн эд ангийг Солонгос дизайнаар Мексикт угсарсан Samsung гар утсанд Монгол ая дуулдана. Америкт өөрсдийн суурь сүлжээтэй хэдий ч Америкийн номер нэг AT&T сүлжээг үе үе ашигладаг Германы холбооны компани T-Mobile үйлчилгээг авсан охидууд маань сургуулийнхаа автобуснаас залгаж байгаа нь энэ. Гэрийн түлхүүрээ мартсан гэнэ. Франц технологиор Хятадад үйлдвэрлэсэн цоожны түлхүүрээс бөхийг нь бодож Японд дахин боловсруулсан төмрөөр (магадгүй Монголын Дарханы төмөрлөгийн үйлдвэрээр дамжсан ч юм билүү!) хувилуулж өгсөн эд л дээ. Өндөр хөгжилтэй улс орон Америк, Англи, Германаас аваад хөгжиж буй Монгол, Кени, арай дөмөгхөн Орос, Хятад, Солонгос, Хорват гээд олон үндэстний багш нарын оюуны хөдөлмөрөөр сургалт хичээл явуулдаг Мизурийн их сургуулийн лого тэмдэгээр оосор хийсэн гэж байгаа.

Канадын иргэн, Америкт амьдардаг Ерөнхийлөгчтэй ажлынхаа өрөөндөө орж ирээд Америкт төв оффистой, Хятад эзэнтэй Lenovo компанийн бүтээгдхүүн ThinkCentre компьютерийн ард суугаад имэйлээ шалгаж эхлэв. Урд орой нь Америк мэргэжилтнүүдийн хамтаар Монгол эрийн бүтээлцсэн програмыг мань хэдийг зүүдээ манаж байхад буюу бидний цагаар шөнөжингөө, Энэтхэгийн тооллоор өдөржин сууж шалган элдэв алдаа эндэгдэлийг тестлээд сайжруулан өөрчлөх санал бичсэн захиа эхлээд нээлээ. Бас нэг имэйл байна, асууж тодруулах зүйл байгаа гэнэ. Америкийн баруун эргийн Сан Диего хотын утасны дугаарт залгах хэрэгтэй болжээ. Залгамагц “Жааг, Колумбиад сайхан өглөө болж байна уу?” гээд танил дуугаар мэндчилж буйг баруун эргээс биш Бангалор хотоос утас авч байна гэдгийг би сайн мэднэ. Босс чинь имэйл бичсэн байна гэхээр өөдөөс мань эр Женев руу төв оффист дуудагдсан. Унтахаас нь өмнө утсыг чинь дамжуулаад холбочих уу хэмээв. Босс өөдөөс олон улсын оффисуудын мэдээлэл солилцох нууцлалд өөрчлөлт орсон, Америк оффис ганцаараа үлдчихлээ. Нууцлалын код амжилттай дамжиж автоматаар солигдсон, зүгээр ажиллах ёстой ч зайлшгүй гар ажиллагаа орох шаардлага гарсан, цагийн зөрүүнээс болоод хүлээгдлээ. Одоо энд шөнө болж байна, маргааш өглөө би хэрэгтэй файлууд татаж авч чадахгүй болж магад тул Швед руу яаралтай яриад наанаа гараараа тохиргоо хий гэв. Ингээд дараагийн хүнд утас дамжлаа, сайхан хонгор дуу дуулдана, шар үстэй л байх даа гэж бодогдох. Асуудлаа тайлбарлатал хэсэг үзэж байгаад энд биш Лондонд өөрчлөлт хийх хэрэгтэй юм байна, надад тэндэхийн төхөөрөмжид хандах эрх байхгүй. Мессэж үлдээсэн, удахгүй шөнийн жижүүр нь залгах байх гэнэ. За энэ олон утсан ярианд анхны дарсан 9 цифрийг эс тооцвол өөр дахин залгах хэрэг надад гараагүй, бүгд л нэгнээсээ нөгөө рүү автоматаар урсчихсан хэрэг. Дээр нь олон улсын, алсын дуудлагын гэх үнэ гарахгүй коркорацийн интернэт дотуур утсан системээр урсаад буй нь энэ.

Лондонгоос утас хүлээх зуур Аргамагийн интернэт утсаар (энэ нь дээрхтэй холбоогүй, тусдаа эд л дээ) Монгол холбогдоод гэрээдээ залгаж ээжийнхээ мэндийг мэдэж амжлаа. Хүлээсэн залгалт ч ирлээ дундуураа гурван цэгээр ялгагдах 12 оронтой тоо хэлсэнийг энд нэг төхөөрөмжид оруулж засаад бүх асуудал жин тан. Ингээд блогоо нээгээд энэхүү нийтлэлээ бичиж ажилдаа оров.

Миний даяарчлалын ойлголт, амьдралын бодит жаахан жишээ нэг иймэрхүү. Та бүхнийх ямар байна хуваалцаарай, блогчид, блог уншигчид аа.

Энд дээхэн суусан International Business - 528 хичээлийн сурах бичиг, тус хичээлд бичсэн цааснаасаа санаа, баримт авч хэрэглэв.